Każda euforia ma swój kres: czy możemy przewidzieć krach z wyprzedzeniem?

Wejście w wrzesień często oznacza dla rynku kryptowalut okres niepokoju. Dane historyczne bitsCrunch pokazują, że w tym miesiącu kursy zwykle spadają, a zmienność rośnie, przez co wielu inwestorów traktuje ten czas jako okres wzmożonej ostrożności. Jednak sezonowe korekty to tylko fragment gwałtownych wahań tego rynku — prawdziwie przerażające są te krachy, które już się wydarzyły i mogą powtórzyć się w przyszłości.

Analizując ponad 14 lat danych rynkowych, wzorców krachów i zachowań inwestorów, możemy dostrzec w liczbach historię załamań rynku kryptowalut.

Ewolucja krachów na rynku aktywów kryptowalutowych

Krachy na rynku kryptowalut nie są przypadkowymi zdarzeniami, lecz nieuniknionym etapem dojrzewania ekosystemu krypto. Dane bitsCrunch pokazują, że we wczesnych latach zdarzały się „katastrofalne krachy” z przeceną sięgającą 99%, podczas gdy obecnie rynek przeszedł do „stosunkowo łagodnych korekt” na poziomie 50%-80%.

Niezapomniane załamania Bitcoina

Krach „końca świata” z 2011 roku (spadek o 99%)

Pierwszy poważny krach Bitcoina był wręcz „drastyczny”. W czerwcu 2011 roku cena Bitcoina osiągnęła 32 USD — co wówczas wydawało się astronomiczną wartością — po czym spadła o 99%, do zaledwie 2 USD. Największa wówczas giełda Mt. Gox padła ofiarą luki bezpieczeństwa, co doprowadziło do chwilowego spadku ceny Bitcoina nawet do 1 centa (choć ten kurs był w dużej mierze wynikiem manipulacji). Mimo to, „psychologiczna trauma” po tym krachu była realna i Bitcoin potrzebował kilku lat, by odzyskać zaufanie rynku.

Pęknięcie bańki 2017-2018 (spadek o 84%)

To najbardziej „ikoniczny” krach w historii kryptowalut: w grudniu 2017 roku cena Bitcoina sięgnęła 20 000 USD, lecz do grudnia 2018 roku spadła do około 3 200 USD. Wówczas bańka ICO (Initial Coin Offering) wywindowała ceny wszystkich aktywów do absurdalnych poziomów, ale „grawitacja rynku” w końcu dała o sobie znać.

„Brutalność” tego krachu polegała na jego długości — w przeciwieństwie do wcześniejszych „gwałtownych spadków i odbić”, tym razem krach przypominał „wypadek pociągu w zwolnionym tempie”, trwając ponad rok i wyczerpując nawet najbardziej wytrwałych HODLerów.

„Czarny czwartek” COVID-19 w 2020 roku (spadek o 50%)

12-13 marca 2020 roku to daty, które zapisały się w historii kryptowalut — w ciągu tych dwóch dni ceny wszystkich aktywów wymknęły się spod kontroli. Bitcoin w mniej niż 48 godzin spadł z około 8 000 USD do 4 000 USD. Unikalność tego krachu polegała na tym, że nastąpił on „w synchronizacji” z tradycyjnymi rynkami, lecz potem aktywa krypto zaczęły gwałtownie rosnąć.

„Krypto-zima” 2021-2022 (spadek o 77%)

Od szczytu Bitcoina blisko 69 000 USD w listopadzie 2021 roku do dołka około 15 500 USD w listopadzie 2022 roku — ten krach nie był wywołany atakiem hakerskim na giełdy czy paniką regulacyjną, lecz falą wyprzedaży spowodowaną siłami makroekonomicznymi i zachowaniem inwestorów instytucjonalnych. W tym czasie „gracze instytucjonalni” oficjalnie weszli na rynek, całkowicie zmieniając logikę spadków.

„Najciemniejsze chwile” Ethereum

Atak hakerski na DAO w 2016 roku (spadek o 45%)

18 czerwca 2016 roku nowo utworzony zdecentralizowany fundusz inwestycyjny „DAO” padł ofiarą ataku hakerskiego, tracąc 50 milionów USD, a cena Ethereum spadła o ponad 45%. Sama strata w dolarach nie oddaje jednak skali wydarzenia: w maju 2016 roku DAO zebrało w crowdfundingu Ethereum o wartości 150 milionów USD, a w tym samym czasie cena Ethereum osiągnęła szczyt około 20 USD.

Bańka i pęknięcie ICO oraz NFT

Ethereum stało się „głównym filarem” szaleństwa ICO — na początku 2017 roku jego cena nie przekraczała 10 USD, a w styczniu 2018 roku przekroczyła 1 400 USD. Jednak gdy bańka ICO pękła, Ethereum ucierpiało nawet bardziej niż Bitcoin. Pod koniec 2021 roku, po szczycie związanym z NFT, cena Ethereum zaczęła stopniowo spadać, a trend spadkowy utrzymywał się aż do 2024 roku.

Dane klasyfikujące krachy

Na podstawie analizy podzieliliśmy krachy kryptowalut na różne kategorie: „krachy ekstynkcyjne” (spadek powyżej 80%), jak te z 2011 i 2017-2018 roku; „znaczące korekty” (spadek 50%-80%), jak podczas pandemii COVID-19 i na początku tego roku; „rutynowe wahania” (spadek 20%-50%).

Różne typy krachów mają też odmienne modele odbudowy: po ekstremalnych krachach pełne odrobienie strat trwa 3-4 lata, a po odbiciu często następuje „przebicie” kursu o 2,5-5 razy; cykl odbudowy po znaczących korektach wynosi 18-30 miesięcy.

Podczas poważnych krachów płynność nie tylko się zmniejsza, ale niemal „znika”. Spready bid-ask rosną 5-20 razy, głębokość rynku w szczycie presji spada o 60%-90%; wolumen obrotu na początku paniki rośnie o 300%-800%, a w fazie „kapitulacji inwestorów” może przekroczyć nawet 1000%. Tworzy się błędne koło: spadek cen prowadzi do spadku płynności, co z kolei potęguje wahania cen, a większa zmienność jeszcze bardziej ogranicza płynność.

Czy możemy przewidzieć krachy z wyprzedzeniem?

Dane bitsCrunch jasno pokazują różnice w zachowaniach różnych typów inwestorów podczas krachów. Dla inwestorów detalicznych korelacja między spadkiem cen a paniką sprzedażową wynosi aż 87% — są oni silnie uzależnieni od nastrojów w mediach społecznościowych, a ich wzorzec „kupowania na górce i sprzedawania na dołku” jest wyjątkowo stabilny.

Zachowanie inwestorów instytucjonalnych jest zupełnie inne: 65% z nich stosuje podczas krachów strategię „zakupów kontrariańskich”, mają lepsze zarządzanie ryzykiem, lecz gdy decydują się na sprzedaż, potęgują skalę krachu; jednocześnie ich wrażliwość na czynniki makroekonomiczne jest znacznie wyższa niż u inwestorów detalicznych.

Nastroje w mediach społecznościowych mogą służyć jako „wczesny sygnał ostrzegawczy” przed poważnymi krachami, odzwierciedlając ryzyko rynkowe z wyprzedzeniem 2-3 tygodni; natomiast liczba wyszukiwań „Bitcoin crash” w Google to „wskaźnik opóźniony”, osiągający szczyt dopiero w trakcie faktycznego krachu. Ponadto, gdy „Fear & Greed Index” spada poniżej 20, trafność prognozowania dużych wahań rynku sięga 70%.

Jedną z najbardziej zauważalnych zmian w dynamice rynku kryptowalut jest rosnąca korelacja z rynkami tradycyjnymi w okresach kryzysowych. Zmienność rynku krypto synchronizuje się z cenami akcji, a jednocześnie wykazuje odwrotną korelację z cenami złota. W szczegółach: w czasie kryzysu współczynnik korelacji Bitcoina z indeksem S&P 500 wynosi 0,65-0,85 (wysoka dodatnia korelacja), z ceną złota od -0,30 do -0,50 (umiarkowana ujemna korelacja), a z VIX (indeksem strachu) sięga 0,70-0,90 (bardzo wysoka dodatnia korelacja).

Dlatego możemy zidentyfikować szereg „wskaźników wczesnego ostrzegania”: spadek aktywności sieciowej, Fear & Greed Index, dywergencje RSI (Relative Strength Index, z wyprzedzeniem 2-4 tygodni), rozszerzanie się spreadów kredytowych i inne.

Zakończenie

Krachy na rynku kryptowalut nie są przypadkowymi zdarzeniami — mają swoje reguły, przyczyny i ścieżki rozwoju. Choć rynek ten wciąż cechuje się wysoką zmiennością, staje się coraz bardziej analizowalny, przewidywalny, a nawet do pewnego stopnia kontrolowalny.

Zrozumienie tego nie służy ucieczce przed zmiennością, lecz nauczeniu się życia z nią. Krachy jeszcze powrócą, ale będą coraz bardziej przypominać burzę niż tsunami.