Facebook Diem (formerly Libra): globalna waluta i infrastruktura finansowa dla miliardów ludzi

Czym jest Facebook Diem (dawniej Libra)

Facebook Diem, pierwotnie znany jako Libra, to projekt systemu płatności opartego na blockchainie, zaproponowany i prowadzony przez giganta mediów społecznościowych Facebook (obecnie Meta). Możesz go traktować jak „cyfrowy bank” zarządzany wspólnie przez wiele dużych firm, który nie emituje tradycyjnej waluty, lecz specjalną „walutę cyfrową” – stablecoin. Głównym celem projektu jest umożliwienie miliardom ludzi na świecie, którzy nie mają konta bankowego, wygodnego, szybkiego i taniego dokonywania płatności oraz przelewów – tak prostych jak wysyłanie wiadomości tekstowej.

Stablecoin: kryptowaluta, której wartość jest zazwyczaj powiązana z walutą fiducjarną (np. dolarem amerykańskim) lub towarem (np. złotem), aby ograniczyć wahania cen i uczynić ją bardziej odpowiednią do codziennych transakcji.

Typowy proces użycia projektu wygląda następująco: użytkownik za pomocą cyfrowego portfela (np. Novi od Facebooka) wymienia swoją walutę fiducjarną (np. dolary) na stablecoina Diem, po czym może przesyłać Diem dowolnej osobie na świecie – szybko i za minimalną opłatą.

Wizja projektu i propozycja wartości

Wizją projektu Diem jest „zbudowanie prostego, globalnego systemu walutowego i infrastruktury finansowej, która umożliwi miliardom ludzi dostęp do usług finansowych”. Kluczowa propozycja wartości polega na rozwiązaniu problemów tradycyjnego systemu finansowego, takich jak:

• Finansowa inkluzja: Pomoc 1,7 miliarda ludzi na świecie, którzy nie mają konta bankowego lub mają ograniczony dostęp do usług bankowych, aby mogli uczestniczyć w gospodarce cyfrowej.
• Obniżenie kosztów: Znaczne zmniejszenie kosztów płatności i przelewów międzynarodowych, czyniąc przekazy pieniężne tańszymi.
• Zwiększenie efektywności: Zapewnienie natychmiastowych, wygodnych płatności globalnych, gdzie przepływ środków jest tak szybki jak przesyłanie informacji.
• Stabilność cen: Powiązanie waluty cyfrowej z koszykiem aktywów o niskiej zmienności (np. depozyty bankowe i obligacje rządowe), aby jej wartość była względnie stabilna i nie podlegała gwałtownym wahaniom, jak typowe kryptowaluty (np. Bitcoin), co czyni ją bardziej odpowiednią do codziennego użytku.

W porównaniu z podobnymi projektami (np. Bitcoin), Diem od początku kładł nacisk na stabilność i zgodność z regulacjami, próbując współpracować z istniejącym systemem finansowym, a nie go całkowicie zastępować.

Cechy technologiczne

Projekt Diem posiadał kilka unikalnych cech technologicznych, które – mimo że nie został ostatecznie wdrożony – wpłynęły na dalszy rozwój blockchainów:

• Blockchain z uprawnieniami: Blockchain Diem został zaprojektowany jako „blockchain z uprawnieniami”, co oznacza, że tylko członkowie zatwierdzeni przez Stowarzyszenie Diem mogli uruchamiać węzły walidacyjne i przetwarzać transakcje. Projekt planował przejście do „systemu bez uprawnień” w ciągu pięciu lat, lecz zrezygnowano z tego z powodu obaw regulacyjnych.
• Mechanizm konsensusu: Zastosowano protokół konsensusu typu Byzantine Fault Tolerance (BFT) o nazwie „LibraBFT”. Mechanizm ten zapewnia bezpieczeństwo i wydajność sieci – nawet jeśli część węzłów zawiedzie lub działa złośliwie, system nadal funkcjonuje poprawnie.
• Język programowania Move: Zespół Diem opracował nowy język programowania – Move, przeznaczony do pisania smart kontraktów i niestandardowej logiki transakcji. Move został zaprojektowany z naciskiem na bezpieczeństwo i elastyczność, aby zapobiegać podwójnemu wydawaniu aktywów cyfrowych oraz nieautoryzowanemu dostępowi.
• Wysoka przepustowość: Blockchain Diem miał obsługiwać wysoką przepustowość transakcji – do 1000 transakcji na sekundę, znacznie więcej niż wczesne blockchainy, takie jak Bitcoin.
• Open source: Oprogramowanie blockchaina Diem było otwarte, co oznacza, że każdy mógł je przeglądać, audytować i rozwijać.

Blockchain z uprawnieniami (Permissioned Blockchain): sieć blockchain, do której dostęp i walidacja transakcji są możliwe tylko dla autoryzowanych uczestników.
Blockchain bez uprawnień (Permissionless Blockchain): otwarta sieć blockchain, w której każdy może uczestniczyć w transakcjach i walidacji, np. Bitcoin i Ethereum.
Mechanizm konsensusu (Consensus Mechanism): zasady i algorytmy, według których uczestnicy sieci blockchain uzgadniają ważność i kolejność transakcji.
Smart kontrakt (Smart Contract): automatycznie wykonywany protokół zapisany w blockchainie, który realizuje warunki umowy po spełnieniu określonych kryteriów.

Tokenomia

Tokenomia Diem opierała się na cechach stablecoina:

• Projekt stablecoina: Diem (pierwotnie Libra) został zaprojektowany jako stablecoin, którego wartość powiązana jest z koszykiem aktywów o niskiej zmienności (np. depozyty bankowe i krótkoterminowe obligacje rządowe). Oznacza to, że każda wyemitowana moneta Diem jest wspierana równowartością rzeczywistych aktywów rezerwowych, co zapewnia stabilność ceny.
• Wersje wielowalutowe i jednowalutowe: Początkowo planowano emisję stablecoina powiązanego z wieloma walutami fiducjarnymi. Jednak w odpowiedzi na presję regulacyjną projekt przeszedł na emisję stablecoina powiązanego głównie z jedną walutą fiducjarną (np. dolarem amerykańskim).
• Brak mechanizmu wydobycia: W przeciwieństwie do kryptowalut takich jak Bitcoin, gdzie nowe monety powstają w procesie „wydobycia”, Diem nie opierał się na wydobyciu. Nowe monety Diem powstawały tylko wtedy, gdy użytkownik kupował je za walutę fiducjarną i były wspierane aktywami rezerwowymi.
• Zarządzanie rezerwami: Stowarzyszenie Diem zarządzało aktywami rezerwowymi, zapewniając stabilność wartości i wymienialność Diem.

Ze względu na zakończenie projektu, token Diem nie został oficjalnie wyemitowany ani wprowadzony do obiegu, dlatego nie istnieją szczegóły dotyczące symbolu tokena, całkowitej podaży, mechanizmu emisji, inflacji/spalania, alokacji czy harmonogramu odblokowania.

Zespół, zarządzanie i finansowanie

• Stowarzyszenie Diem (dawniej Libra Association): Projekt był zarządzany i prowadzony przez niezależną organizację członkowską – Stowarzyszenie Diem. Członkami były firmy z branży płatności, technologii, telekomunikacji, rynków online, funduszy VC oraz organizacje non-profit.
• Mechanizm zarządzania: Zarządzanie odbywało się przez Radę Stowarzyszenia Diem, gdzie każdy węzeł walidacyjny miał jeden głos. Kluczowe decyzje polityczne i techniczne wymagały większości dwóch trzecich głosów. Taki model miał zapobiec absolutnej kontroli projektu przez jeden podmiot (w tym Facebook).
• Członkowie kluczowi: Choć Facebook był inicjatorem i ważnym uczestnikiem projektu, jego zespół nie miał specjalnych przywilejów w ramach stowarzyszenia. Projekt zatrudniał ekspertów z Microsoft, VMware, HSBC oraz byłych amerykańskich prokuratorów, aby sprostać wyzwaniom regulacyjnym i rozwijać projekt.
• Finansowanie: Członkowie stowarzyszenia wspierali rozwój i operacje projektu poprzez inwestycje i wkład własny.

Mapa drogowa

Projekt Diem (pierwotnie Libra) przeszedł burzliwą drogę i ostatecznie nie został wdrożony:

• Czerwiec 2019: Facebook ogłasza projekt Libra i publikuje whitepaper, planując uruchomienie w 2020 roku.
• Październik 2019: Stowarzyszenie Libra publikuje pierwszą mapę drogową, opisującą kluczowe kamienie milowe przed uruchomieniem mainnetu, w tym zaangażowanie partnerów do uruchamiania pełnych węzłów.
• Kwiecień 2020: Stowarzyszenie Libra publikuje zaktualizowany whitepaper (v2.0), wprowadzając istotne zmiany w projekcie, m.in. emisję stablecoina jednowalutowego obok wielowalutowego oraz rezygnację z planu przejścia na system bez uprawnień w odpowiedzi na obawy regulatorów.
• Grudzień 2020: Projekt Libra zmienia nazwę na Diem.
• 2021: Stowarzyszenie Diem planowało uruchomienie stablecoina powiązanego z dolarem amerykańskim.
• Styczeń 2022: Stowarzyszenie Diem ogłasza zakończenie projektu i sprzedaż własności intelektualnej oraz innych aktywów firmie Silvergate Capital z powodu ciągłych trudności regulacyjnych.
• Styczeń 2023: Bank Silvergate ogłasza w raporcie za IV kwartał 2022, że całkowicie odpisał inwestycję w Diem.
• Marzec 2023: Bank Silvergate zostaje zamknięty.

W związku z tym projekt Diem nie posiada dalszych planów ani kamieni milowych – jego historia dobiegła końca.

Typowe ryzyka

Projekt Diem w swoim krótkim życiu napotkał wiele poważnych ryzyk, które ostatecznie doprowadziły do jego zakończenia:

• Ryzyko regulacyjne i operacyjne: To największe wyzwanie dla Diem. Rządy i banki centralne na całym świecie wyrażały poważne obawy dotyczące suwerenności walutowej, stabilności finansowej, ochrony prywatności i kwestii antymonopolowych. Ciągły sprzeciw i presja regulatorów były główną przyczyną zamknięcia projektu.
• Ryzyko ekonomiczne: Mimo że Diem miał być stablecoinem, zarządzanie aktywami rezerwowymi, wahania wartości oraz potencjalny wpływ na globalny system finansowy budziły obawy ekonomistów i regulatorów.
• Ryzyko technologiczne i bezpieczeństwa: Jako nowy system blockchain, Diem był w fazie prototypowej, a środki bezpieczeństwa nie były w pełni wdrożone. Każdy duży system płatności cyfrowych może być narażony na ataki sieciowe, wykorzystanie luk i inne zagrożenia.
• Utrata partnerów: W wyniku presji regulacyjnej wielu kluczowych partnerów założycielskich, takich jak Visa, Mastercard, PayPal i eBay, opuściło Stowarzyszenie Diem na wczesnym etapie, osłabiając wsparcie dla projektu.
• Obawy o centralizację: Mimo deklaracji o dążeniu do decentralizacji, początkowy model blockchaina z uprawnieniami i zarządzanie przez Stowarzyszenie Diem budziły wątpliwości co do stopnia centralizacji.

Brak porady inwestycyjnej: Powyższe informacje służą wyłącznie celom informacyjnym i nie stanowią porady inwestycyjnej. Rynek kryptowalut jest bardzo zmienny i ryzykowny – przed podjęciem decyzji inwestycyjnej należy przeprowadzić własną analizę ryzyka i niezależne badania.

Lista kontrolna weryfikacji

Projekt Facebook Diem (formerly Libra) został zakończony w styczniu 2022 r., dlatego jego oficjalna strona, adresy kontraktów w eksploratorach blockchain, aktywność na GitHubie i inne informacje nie mają już praktycznego znaczenia w kontekście weryfikacji. Stowarzyszenie Diem zostało rozwiązane, a jego aktywa sprzedane. W związku z tym nie można podać aktywnych, obowiązkowych linków do weryfikacji.

Podsumowanie projektu

Facebook Diem (dawniej Libra) był ambitnym projektem, który próbował wykorzystać technologię blockchain i koncepcję stablecoina, aby zapewnić miliardom ludzi na świecie prosty, tani i inkluzywny system płatności cyfrowych. Jego założenia – mechanizm stablecoina, język programowania Move oraz dążenie do wysokiej przepustowości – były innowacyjne technologicznie.

Jednak od samego początku Diem napotykał ogromny opór ze strony regulatorów na całym świecie. Rządy i banki centralne obawiały się wpływu projektu na suwerenność walutową, stabilność finansową i ochronę prywatności. Bezprecedensowa kontrola regulacyjna oraz odejście kluczowych partnerów doprowadziły do ogłoszenia zakończenia projektu przez Stowarzyszenie Diem na początku 2022 roku i sprzedaży jego aktywów. Mimo że projekt nie został wdrożony, próba Diem wywołała globalną dyskusję na temat walut cyfrowych i stablecoinów oraz przyspieszyła badania i rozwój cyfrowych walut banków centralnych (CBDC). Niepowodzenie projektu wynikało nie z technologii, lecz z faktu, że zbyt szybko rzucił wyzwanie globalnemu systemowi finansowemu.

Więcej szczegółów użytkownicy powinni sprawdzić samodzielnie, pamiętając, że projekt został zakończony.