28-avgust kuni, HashKey Group raisi va bosh direktori Dr. Xiao Feng Bitcoin Asia 2025 da “ETF yaxshi! DAT yanada yaxshi!” mavzusida nutq so‘zladi. Quyida joyida yozib olingan va asosiy mazmunga ta’sir qilmaydigan qisqartirishlar bilan berilgan matn.
So‘nggi bir necha oyda ko‘plab do‘stlarim mendan bir savol so‘rashdi: On-chain bitcoin savdosidan Off-chain aksiyalar birjasiga o‘tib, aksiyalar savdosida juda mashhur investitsiya vositasiga aylangan bu vosita uchun qaysi shakl ko‘proq mos keladi — ETFmi yoki DAT (Digital Asset Treasury, raqamli aktivlar g‘aznasi) kabi shaklmi?
Shaxsiy xulosam shuki, ehtimol DAT modeli, xuddi o‘sha paytda ETF yangi chiqqanida bo‘lgani kabi, yangi moliyaviy vositalar inqilobidir.
Bilamizki, aksiyalar birjasida alohida aksiyalar savdosidan indeks fondlari (Index Fund) paydo bo‘ldi, undan keyin esa indeks fondlarining ETFlari chiqdi. Moliyaviy vositalardagi innovatsiyalar har doim yangi aktivlar segmentini olib keldi. Crypto On-chain’dan Off-chain’ga o‘tib, aksiyalar bozori orqali, hozirda aholining 99% i oson qabul qiladigan usulda, barcha aksiyalar bozori investorlariga Crypto aktivlariga oson va odatdagidek kirish imkonini beradi. Qaysi usul yaxshiroq? ETF usulimi yoki DATmi?
Shaxsiy fikrim: DAT ehtimol Crypto aktivlari uchun Onchain’dan OffChain’ga o‘tishda eng yaxshi usuldir. Hozirgacha dunyo kapital bozorida yagona yirik tovar yoki yagona aktiv uchun eng katta ETF bu oltindir. Aksiyalar uchun hech qachon yagona aksiyali ETF bo‘lmaydi, chunki aksiyalar allaqachon birjada savdo qilinadi va siz ularni oson sotib olishingiz mumkin. Agar bir nechta aksiyani, masalan, indeks fondini sotib olmoqchi bo‘lsangiz, boshqa investitsiya vositalari kerak bo‘ladi, Index Fund yoki ETF an’anaviy investorlar uchun eng qulay vositadir. Shuning uchun yagona aktiv ETF faqat oltinda bo‘lgan, BTC ETF chiqqandan so‘ng esa ikkinchi yagona aktiv ETF paydo bo‘ldi. Bu juda tabiiy va oqilona jarayon, chunki odamlar ETFdan investitsiya vositalarini yaratishda foydalanishga odatlangan, bu esa an’anaviy aksiyalar bozori investorlariga muqobil aktivlarga, masalan, Crypto’ga sarmoya kiritishni osonlashtiradi.
Biroq, ETFni baholashda biz sof aktiv qiymatini (Net Asset Value) ishlatamiz; DATda esa bozor qiymati (Market Value) ishlatiladi. Bu ikki tushuncha butunlay boshqacha. Bozor qiymati narxlarning katta o‘zgaruvchanligini olib keladi, sof aktiv qiymatining tebranishi esa ancha kichik. Shuning uchun, Crypto uchun yagona investitsiya vositasi sifatida, menimcha, DAT usuli yaxshiroq.
Yaxshiroq likvidlilik
DATning eng katta afzalligi — ETFga nisbatan yaxshiroq likvidlilikka ega bo‘lishidir, bu har qanday investor uchun eng muhim va asosiy jihatdir.
Mening kuzatuvimga ko‘ra, Crypto va an’anaviy moliyaviy aktivlar o‘rtasidagi eng silliq va eng yaxshi almashuv usuli bu Exchange birjalari orqali savdo qilishdir. ETF hajmining o‘sishi esa sotib olish va sotish orqali amalga oshadi, bu esa uch yoki undan ortiq vositachilar ishtirokini talab qiladi va bitimni yakunlash uchun 1-2 kun vaqt ketadi. Bu esa, tarqatilgan reyestrda savdo orqali bir necha daqiqada (masalan, 2 yoki 10 daqiqada) amalga oshiriladigan konversiyaga nisbatan ancha sekin. Shuning uchun, savdo usuli kelajakda an’anaviy moliya va Crypto aktivlari o‘rtasidagi asosiy konversiya usuli bo‘lishi mumkin, shuning uchun yaxshiroq likvidlilik DATning ETFga nisbatan asosiy ustunligidir.
Yaxshiroq narx elastikligi
Shu bilan birga, bozor qiymati sof aktiv qiymatiga nisbatan mos narx elastikligiga ega. Bilamizki, MicroStrategy o‘zining moliyalashtirish tuzilmasini turli moliyaviy vositalar orqali barpo eta olishi va ko‘p miqdorda bitcoin saqlashi, asosan, BTCning o‘zida katta tebranishlar bo‘lgani uchun. Xuddi shuningdek, hedj-fondlar va boshqa muqobil investorlar ham sarmoya kiritishga tayyor, chunki ular aksiyalar orqali yuqori tebranuvchan aktivga egalik qilishlari mumkin, bu esa ular uchun equity va bond’ni bo‘lib, tebranishni boshqa vositaga aylantirish imkonini beradi — narxni himoya qilish yoki arbitraj qilish uchun. Ayniqsa, konvertatsiya qilinadigan obligatsiyalar (CB), ko‘pincha hedj-fondlar yoki muqobil investitsiya institutlari tomonidan bozor tashqarisida strukturaviy mahsulotlarga aylantiriladi. Shuning uchun, bu institutlar MicroStrategy kabi kompaniyalarga, uning aksiyalari yoki konvertatsiya qilinadigan obligatsiyalariga sarmoya kiritishni yaxshi ko‘radi, chunki ular ustida strukturaviy operatsiyalar qilish mumkin. Yaxshiroq narx elastikligi — bu ETFda yo‘q xususiyat.
Yana mos keladigan leveraj
Uchinchidan, u yanada mos leverajga ega. Ilgari yagona aktivga investitsiya qilishda faqat ikki ekstremal variant bor edi — yoki BTC yoki ETH spotini ushlab turish, yoki fyuchers yoki CME kontraktlarini sotib olish. O‘rtada katta bo‘shliq bor edi, bu bo‘shliqni esa ommaviy kompaniyalar mos leverajli moliyalashtirish tuzilmasini ishlab chiqish orqali to‘ldiradi, siz faqat aksiyani ushlab turasiz, kompaniya esa leverajli tuzilmani boshqaradi va natijada siz Crypto narxining o‘sishidan ham yuqoriroq premiumdan bahramand bo‘lasiz.
Ichki pasayishdan himoya
DAT kabi vositalar premium olib kelishi va ichki pasayishdan himoya qilish xususiyatiga ega. Tasavvur qiling, agar aksiyalar narxi aktivlarning sof qiymatidan pastga tushsa, bu investorlar uchun BTC yoki ETHni chegirma bilan sotib olish imkoniyatini beradi. Bunday bozor narxi holati tezda bozor tomonidan muvozanatga keltiriladi, shuning uchun bu o‘zi yaxshi pasayishdan himoya hisoblanadi. Aks holda, siz aksiyani sotib olishni afzal ko‘rasiz, bu BTC yoki ETHni chegirma bilan sotib olishga teng.
Ushbu omillarni hisobga olgan holda, DAT Crypto aktivlari uchun ehtimol eng mos moliyalashtirish vositasidir. Xuddi aksiyalar bozorida ETF indeks yoki bir nechta aksiyalarga investitsiya strategiyasi uchun juda mos bo‘lgani kabi, ehtimol DAT kelgusi 3-5 yilda biz ko‘radigan yangi trend bo‘ladi.
DAT tomonidan boshqariladigan aktivlar hajmi hozirgi aksiyalar bozoridagi ETFlar qamrab olgan hajmga yaqinlashishi mumkin, ehtimol yana o‘n yil vaqt kerak bo‘ladi. Shuning uchun menimcha, DAT kelajakda eng yuqori o‘sish salohiyatiga ega bo‘lgan yangi investitsiya vositasi bo‘lib, u crypto raqamli aktivlari uchun ko‘proq mos keladi, ETF esa ehtimol aksiyalar uchun ko‘proq mos keladi.
Albatta, bu mening shaxsiy fikrim, barchangizga rahmat.
