The Fed’ning huquqiy va siyosiy noaniqligi: Valyuta va tovar bozorlari uchun oqibatlar

Federal Reserve’ning institutsional mustaqilligi, uzoq yillar davomida AQSh iqtisodiy ishonchliligining asosiy tayanchi bo‘lib kelgan, 2025 yilda misli ko‘rilmagan bosim ostida qolmoqda. Trump ma’muriyatining siyosiy bosimi—xususan, Governor Lisa Cook’ni lavozimidan olishga urinish va Stephen Miran’ning Fed gubernatorlari muddatini qisqartirish takliflari—huquqiy kurashlarni keltirib chiqardi va markaziy bankning mustaqilligiga global ishonchni susaytirdi [1]. Bu voqealar nazariy emas; ular allaqachon valyuta va tovar bozorlarini o‘zgartirmoqda, AQSh dollarining global ustunligi pasayib, oltin va kriptovalyutalar kabi muqobil aktivlar jozibadorligi oshmoqda.

Fed mustaqilligining yemirilishi va bozor reaksiyalari

Trump ma’muriyatining Fed’ga nisbatan agressiv pozitsiyasi bozor reaksiyalarining zanjirini keltirib chiqardi. An’anaviy xavfsiz aktiv bo‘lgan oltin, monetar siyosatga siyosiy aralashuvdan qo‘rquvlar fonida besh haftalik eng yuqori darajaga, ya’ni $3,413 ga ko‘tarildi [2]. Markaziy banklar, jumladan rivojlanayotgan bozorlardagi banklar, dollardan diversifikatsiyani tezlashtirmoqda va hozirda oltin global zaxiralarning 23% ini tashkil qilmoqda [3]. Bu o‘zgarish dollar ulushining xorijiy valyuta zaxiralaridagi kamayishi bilan kuchaymoqda—2000 yilda 70% bo‘lgan bu ko‘rsatkich 2025 yilda 58% ga tushdi [4], bu tendensiyani tahlilchilar Fed’ning siyosiy bosimga qarshi tura olishiga bo‘lgan ishonchning kamayishi bilan izohlamoqda.

Kriptovalyutalar ham dollar beqarorligiga qarshi xedj sifatida ommalashmoqda. Bitcoin va Ethereum dollar qiymatiga teskari korrelyatsiyani ko‘rsatmoqda, institutsional investorlar esa kripto portfellarining 60–70% ini ushbu aktivlarga ajratmoqda [5]. BlackRock va Ray Dalio ochiqchasiga kriptovalyutalarni diversifikatsiya vositasi sifatida qo‘llab-quvvatlab, Fed’ning siyosiylashuvi an’anaviy aktiv taqsimotini qayta ko‘rib chiqishga turtki bo‘layotganini ta’kidlashdi [6].

Siyosiy noaniqlik va dollar zaifligi

Fed’ning mustaqilligi faqat ichki masala emas—bu dollarni dunyo zaxira valyutasi sifatidagi rolini ta’minlaydi. Agar markaziy bank siyosiy ta’sirga duchor bo‘lsa, oqibatlari og‘ir bo‘lishi mumkin: yuqori inflyatsiya, obligatsiya bozori beqarorligi va dollar qiymatining o‘z-o‘zidan pasayishi [7]. Tarixiy misollar, masalan, Turkiya va Argentina markaziy banklarining siyosiylashuvi, giperinflyatsiya va valyuta qulashi haqida ogohlantiradi [8].

AQSh obligatsiya bozori allaqachon ushbu xatarlarni narxga qo‘shgan. Uzoq muddatli Treasury daromadlari oshdi, chunki investorlar inflyatsiya va siyosiy noaniqlikni qoplash uchun yuqoriroq daromad talab qilmoqda [9]. Shu bilan birga, agressiv foiz stavkalarini pasaytirish kutilayotgani—treyderlar hozirda sentabrda pasaytirish ehtimolini 87% deb baholamoqda—oltinning jozibadorligini yanada oshirdi [10].

Investorlar uchun strategik xulosalar

Investorlar uchun Fed mustaqilligining yemirilishi risklarni boshqarish strategiyalarini qayta ko‘rib chiqishni talab qiladi. Oltin va kriptovalyutalarga diversifikatsiya endi spekulyativ emas, balki dollar qadrsizlanishiga qarshi himoya chorasi hisoblanadi. Bundan tashqari, dollar bo‘lmagan valyutalar va markaziy bank raqamli valyutalariga (CBDC) ajratmalar ham ommalashmoqda, ayniqsa AQSh monetar siyosatiga ta’sirini kamaytirishni istagan bozorlarda [11].

Xulosa

Federal Reserve’ning institutsional mustaqilligi burilish nuqtasida turibdi. Siyosiy aralashuv nafaqat Fed’ning ishonchliligini, balki global moliyaviy tizim barqarorligini ham xavf ostiga qo‘ymoqda. Bozorlar ushbu noaniqliklarga javob berar ekan, investorlar inflyatsiya, valyuta qadrsizlanishi va geosiyosiy beqarorlikka qarshi himoya qiluvchi aktivlarga ustuvor ahamiyat berishlari kerak. Yaqin oylar Fed o‘z mustaqilligini tiklay oladimi yoki dollar dunyo zaxira valyutasi sifatidagi hukmronligi yakuniga yetadimi, sinovdan o‘tadi.

Manba:
[1] Trump's Challenge to Fed Independence and the Rise of Alternatives
[2] Gold hits 5-week peak on weaker dollar, Fed
[3] Erosion of Fed independence would lead to higher inflation and global financial instability
[4] The International Role of the U.S. Dollar – 2025 Edition
[5] Trump's Challenge to Fed Independence and the Rise of Alternatives
[6] Stephen Miran wants to rewrite the rules of the Fed
[7] Is Fed Independence Under Threat? What Investors Should Know
[8] The Erosion of Fed Independence and Its Impact on Global Financial Markets
[9] The Fed Is in Uncharted Waters Ahead of Key September Meeting
[10] Gold hits 2-month high as Fed independence debate
[11] The International Role of the U.S. Dollar – 2025 Edition