Balo yolg‘iz kelmaydi! Trumpning ikki asosiy "saylov tayanchi" bir vaqtning o‘zida boshi berk ko‘chaga tushib qoldi

AQSh prezidenti Trumpning ikki eng muhim saylov va'dasi: tariflar orqali AQSh iqtisodiyotini qayta shakllantirish va Rossiya-Ukraina mojarosini tugatish, hozirda achchiq haqiqatga duch kelmoqda va boshi berk ko'chaga kirib qolgan.

Ushbu AQSh prezidenti Rossiya prezidenti Putin va Ukraina prezidenti Zelenskiy uchrashuvi uchun belgilagan so‘nggi muddat o‘tib ketmoqda, biroq hech qanday muzokaralar istiqboli yo‘q, shu bilan birga AQSh apellyatsiya sudi Trumpning tarif tizimining katta qismini noqonuniy deb topdi.

Trumpning noqonuniy muhojirlarni chiqarib yuborish harakatlari ham sudda to‘siqlarga duch kelayotgan bir paytda, u kuz fasliga kirar ekan, birinchi prezidentlik yilida balandparvoz va'dalarini bajarish yo‘li noaniqliklar bilan to‘la.

“Men xohlagan hamma narsani qilish huquqiga egaman,” dedi Trump o‘tgan hafta, bir necha kundan so‘ng esa, sud qarori uning iqtisodiy siyosatining asosiga tahdid solmoqda.

Trump uchun hozir xavf juda yuqori, chunki u Respublika partiyasi yili uchun oraliq saylovlarga tayyorgarlik ko‘rishni boshladi. U muvaffaqiyatsizlik oqibatlarini ochiq aytdi, hatto uning tariflari yo‘qolsa, bu AQSh uchun “to‘liq falokat” bo‘lishini ham ta’kidladi.

Tariflar bo‘yicha qaror

O‘tgan juma kuni, apellyatsiya sudi Trump kamdan-kam qo‘llaniladigan favqulodda holat qonunini global tariflar asosida noto‘g‘ri ishlatganini aniqladi, biroq ish ko‘rib chiqilayotgan paytda ushbu tariflarni saqlab qoldi.

Biroq, ushbu qaror yana AQShning xalqaro savdosini noaniqlik va tartibsizlikka tashladi, aynan avgust oyida ko‘plab savdo hamkorlarining tarif stavkalari endigina aniqlangandek edi.

Agar ushbu qaror yakunda kuchda qolsa, Trump nafaqat AQShning yangi iqtisodiyoti haqidagi orzusidan, balki uning yagona qonunchilik yutug‘i — qiymati 3.4 trillion dollar bo‘lgan, soliqlar va federal xarajatlarni qisqartirgan “Katta va chiroyli qonun” uchun mablag‘ asosidan ham ayriladi. Nomzod sifatida Trump va’da bergan edi, uning tariflari ham “Make America Great Again” (MAGA) inqilobining bir qismi sifatida ichki ishlab chiqarishni tiklashga xizmat qiladi.

“Shuning uchun bu yomon qaror. Ammo yaxshi tomoni shundaki, norozilik juda, juda kuchli,” dedi Oq uy savdo maslahatchisi Navarro, ushbu 7ga 4 ovoz bilan qabul qilingan qaror haqida gapirar ekan. “Menimcha, bu Oliy sud oxir-oqibat biz foydamizga qanday qaror chiqarishi uchun juda aniq yo‘l xaritasini beradi.”

Mojaro davom etmoqda

Trump 2024 yilgi saylov kampaniyasi davomida bir necha bor va’da bergan edi, u “birinchi kun”da Rossiya-Ukraina mojarosini tugatadi, sababi sifatida o‘zining afsonaviy kelishuv qobiliyati va Putin bilan iliq munosabatlarini ko‘rsatgan.

Prezidentlikning sakkiz oyi davomida Trump Zelenskiyni tanqid qilgan, Putinni esa mojaroni tugatish uchun qandaydir kelishuvga undagan, hatto Putinga qizil gilam to‘shab, Alyaskada sammit ham o‘tkazgan.

Putin Trumpda Zelenskiy bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokara olib borib, mojaroni tugatish uchun yer almashish bo‘yicha kelishuvga erishish taassurotini qoldirgan, biroq Zelenskiy yana hududdan voz kechishga qarshi, Rossiya rasmiylari esa sammitdan ko‘p o‘tmay, hech qanday muzokaralar bo‘lmasligini aytishgan.

Trump vaqti-vaqti bilan Rossiya yetakchisidan norozilik bildirgan va Putin muzokaraga rozi bo‘lishi uchun ikki haftalik so‘nggi muddat belgilagan, bu muddat dushanba kuni tugaydi.

Kreml o‘tgan hafta yil boshidan beri eng kuchli dron va raketa hujumlaridan birini amalga oshirdi, Ukraina ko‘p qavatli uylarini urib, kamida to‘rt nafar bolani o‘ldirdi.

Fransiya prezidenti Macron o‘tgan juma kuni Germaniya kansleri Mertz bilan o‘tkazilgan qo‘shma matbuot anjumanida aytdiki, Yevropa yetakchilari Trumpning mojaroni hal qilishga urinishlaridan tobora ko‘proq hafsalasi pir bo‘lmoqda, “bu yana bir bor shuni anglatadiki, prezident Putin prezident Trumpni aldadi,”

Trumpning o‘zi ham Putinning AQSh yetakchisining iltimosini rad etganidan hayratda qolgandek ko‘rinadi. U o‘tgan shanba kuni e’lon qilingan intervyusida shunday dedi: “Biz yillar davomida juda yaxshi, aslida juda yaxshi munosabatda bo‘lganmiz. Shu sababli men bu ishni uddalay olamiz deb chin dildan o‘ylagan edim.”

Trump o‘zining uzoq vaqtdan beri orzu qilgan Nobel tinchlik mukofotini qo‘lga kiritish uchun o‘zi, Putin va Zelenskiy ishtirokida uch tomonlama sammit o‘tkazishga umid qilgan edi. Aksincha, Trump bir necha bor u bir nechta mojarolarni hal qilishda muhim rol o‘ynaganini ta’kidlab, hatto Armaniston va Ozarbayjon kabi mojaroli davlatlar yetakchilarini uni mukofotga nomzod qilib ko‘rsatishga ko‘ndirishga harakat qilgan.

Immigratsiya va jinoyatchilikka qarshi harakatlar bahsli

Trumpning ba’zi ustuvor yo‘nalishlari ham bahsli bo‘lib, sudlar bu hafta oxirida uning deportatsiya harakatlariga yana bir to‘siq qo‘ydi.

Juma kuni kechqurun, bir sudya ushbu ma’muriyatning AQShda bir muddat yashagan noqonuniy muhojirlarga nisbatan “tezkor chiqarib yuborish”dan foydalanishini to‘xtatdi. Yakshanba kuni esa boshqa bir sudya uning Gvatemalalik bolalarni qonuniy jarayonsiz chiqarib yuborishini to‘xtatdi. Boshqa ishlar hali ko‘rib chiqilmoqda.

Eslatma: Tezkor chiqarib yuborish (Expedited Removal) — bu AQShda ma’muriy jarayon bo‘lib, immigratsiya xodimlariga kirish shartlariga javob bermaydigan yoki noqonuniy yashayotgan chet elliklarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqarib yuborishga imkon beradi, odatda immigratsiya sudiga bormasdan amalga oshiriladi.

Trump Vashington DC Milliy Gvardiyasini safarbar qilib, boshqa federal agentlarni poytaxtdagi jinoyatchilik muammosini hal qilishga jalb qilganidan so‘ng, u unga qarshi bo‘lgan demokrat gubernatorlarga ham shunday choralar ko‘rish bilan tahdid qilgan, bu esa ko‘proq sud muammolariga olib kelishi mumkin.

Bundan tashqari, Trumpning bu harakatlari uning saylov va’dalariga ham zarar yetkazishi mumkin, chunki u nishonga olgan shtatlar orasida ko‘plab ozchilik millat vakillari yashaydigan yirik shaharlari bor, u esa bu guruhlar uning ikkinchi prezidentlik muddati siyosatidan foyda ko‘radi deb ta’kidlagan. Iyul oyida afro-amerikaliklar ishsizligi 7% dan oshdi, bu AQSh COVID-19 pandemiyasidan tiklanganidan beri eng yuqori ko‘rsatkichdir.

Oldinda ko‘plab qiyinchiliklar

Trump prezidentligining ikki asosiy ustuni shubha ostida bo‘lgan bir paytda, Trump sentabr oyida Buyuk Britaniyaga davlat tashrifi bilan borishni rejalashtirmoqda, shuningdek, Nyu-Yorkdagi Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasida nutq so‘zlaydi, u yerda u Isroil G‘azo sektoridagi harakatlarini davom ettirayotgan bir paytda, Isroil bosh vaziri Netanyahu’ni to‘liq qo‘llab-quvvatlayotgan kam sonli dunyo yetakchilaridan biri bo‘lib qolmoqda.

Agar u ipoteka firibgarligi ayblovi bilan Federal Reserve a’zosi Cook’ni ishdan bo‘shatishga urinishlari to‘xtatilsa, Trump yana bir katta muvaffaqiyatsizlikka duch kelishi mumkin. Cook sudga murojaat qilgan, Oliy sud esa mustaqil Federal Reserve kengashi a’zolarini ishdan bo‘shatish boshqa agentlik rahbarlarini ishdan olishdan ko‘ra qiyinroq bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatdi.