AQShda g'alati hodisa yuz berdi: Ish o'rinlari bozori sovuqlashmoqda, lekin AQSh fond bozori ketma-ket yangi rekordlarni o'rnatmoqda

S&P 500 indeksi ishga qabul qilish pasaygan va ishsizlik darajasi oshgan bir paytda doimiy ravishda tarixiy rekordlarni yangilamoqda, JPMorgan buni “ishsizlik orqali kengayishning g‘alati holati” deb atadi.

Bu orqadagi garov mantig‘i juda oddiy: zaif bandlik ma’lumotlari Federal Reserve’ni foiz stavkalarini pasaytirishga undaydi, pastroq foiz stavkalari esa baholashlarni oshiradi, ish haqi o‘sishining sekinlashuvi esa korxonalar foyda marjasini ko‘paytiradi.

Bu g‘alati tuyulishi mumkin, chunki ishsizlik darajasi oshishi va fond bozori o‘sishi odatda bir vaqtda sodir bo‘lmaydi, lekin bu ilgari ham bo‘lgan.

Piper Sandler’dan Michael Kantrowitz shunday deydi: “Biz ilgari ham fond bozori va ishsizlik darajasi birga oshganini ko‘rganmiz.” U 1950-yillar, 1960-yillar va 1990-yillar boshidagi davrlarni misol qilib keltirdi, o‘sha paytda zaif bandlik ma’lumotlari foiz stavkalarini tushirgan va fond bozorining tiklanishiga turtki bo‘lgan.

Goldman Sachs strategisti David Kostin ochiq aytadi: “Boshqa barcha shartlar bir xil bo‘lsa, mehnat bozorining sovishi korxonalar foydasi uchun ijobiy, chunki ish haqi — kompaniyalar balansida eng katta band — sekinlashmoqda.”

Boshqacha qilib aytganda, ishchilar uchun salbiy bo‘lgan narsa, fond bozorini ko‘tarishga yordam berishi mumkin, sun’iy intellektga investitsiyalar va hali ham mustahkam daromadlar bilan birga, Wall Street’dagi prognozchilar endi S&P 500 indeksining yil oxirigacha 7000 punktgacha ko‘tarilishini bashorat qilmoqda.

Lekin oddiy odamlar bu holatdan xursand emas.

Hozirda AQSh iste’molchilarining ishonchi pasaymoqda, ayniqsa tariflar va narxlarning oshishi bosimi ostida qolgan oilalarda. Michigan universitetining sentyabr oyi so‘rovi shuni ko‘rsatdiki, uzoq muddatli inflyatsiya kutilmalari ketma-ket ikkinchi oyda oshdi, va Amerika Individual Investorlar Assotsiatsiyasining (AAII) so‘nggi so‘roviga ko‘ra, deyarli yarmi endi o‘zini biroz pesimist deb hisoblaydi, bu aprel oyidagi tariflar pastligidan beri eng yuqori ko‘rsatkich.

Yosh amerikaliklar uchun vaziyat yanada og‘irroq ko‘rinadi. Avgust oyida 16-24 yoshli ishchilarning ishsizlik darajasi 10.5% ga ko‘tarildi, bu pandemiyadan beri birinchi marta ikki xonali ko‘rsatkich, va yangi bitiruvchilarning ishsizlik darajasi ham hozir umumiy mehnat bozoridan yuqori, bu pandemiyadan oldingi odatiy holatdan keskin farq qiladi.

Muammo aynan shunda. Fond bozori o‘sishi investorlar Federal Reserve foiz stavkalarini pasaytiradi deb kutayotgani uchun yuz bermoqda, iqtisodiy asoslar mustahkam bo‘lgani uchun emas. Ma’lum bir vaqtda, bu mantiq beqaror ko‘rina boshlaydi.

Ernst & Young bosh iqtisodchisi Greg Daco shunday deydi: “Ishsizlik orqali kengayish mantiqan to‘g‘ri ko‘rinadi, lekin juda zaif, biz qarama-qarshi shamollarni ko‘ryapmiz.”

Sun’iy intellektga investitsiyalar AQSh fond bozorining o‘sishini qo‘llab-quvvatlayotgan bo‘lsa-da, u tariflar va immigratsiya cheklovlari kabi siyosiy to‘siqlarga e’tibor qaratadi, “Iqtisodiyotning pasayish xavfi oldida, bozorda biroz ortiqcha optimizm bor. Oxir-oqibat, yomon yangiliklar endi yaxshi yangilik bo‘lmaydi.”