Cardano: Tarmoq xavfsizligi katta hodisadan so‘ng savol ostida

Kripto sanoati og‘ir qulashdan tiklanishga harakat qilayotgan bir paytda, boshqa muammolar ham yuzaga chiqmoqda. Allaqachon o‘zgaruvchanlik bilan to‘yingan muhitda, barqarorligi bilan mashhur bo‘lgan Cardano tarmog‘i bo‘linib ketdi. Bir necha yil oldingi xato, noto‘g‘ri tuzilgan tranzaksiya, biroz haddan oshgan operator… va to‘satdan protokol larzaga keldi. O‘g‘irlik yo‘q, mablag‘lar yo‘qolmagan… biroq allaqachon tarang bo‘lgan ishonch muhitida yana bir darz ketdi. Zo‘rg‘a oldi olinib, katta muammo yuz bermadi.

Cardano, bo‘linish va xato: zo‘rg‘a oldi olingan qulash

Cardano yangiliklari: 2025-yil 21-noyabr kuni blockchain noto‘g‘ri tuzilgan tranzaksiya sababli zanjir bo‘linishini boshdan kechirdi. Bu nuqson ortida nima bor? 2022-yildan buyon kodda yashirinib yotgan, staking operatori tomonidan sun’iy intellekt yordamida uyg‘otilgan yashirin xato.

Mas’ul shaxs Homer J javobgarlikdan qochmadi: “Kechirasiz (bilaman, bu so‘z qilgan ishim uchun yetarli emas) Cardano hamjamiyati, kecha beparvoligim tufayli tarmoqni xavf ostiga qo‘ydim. Bu dastlab shaxsiy sinov edi, masalan, “yomon tranzaksiyani qayta yaratib ko‘ray”, deb o‘yladim va juda ahmoqona ish qildim… “

Natija: ikki zanjir paydo bo‘ldi. Ulardan biri “zaharlangan” tranzaksiyani o‘z ichiga olgan, ikkinchisi esa yo‘q. Maynerlar bloklar ishlab chiqarishda davom etdi… har ikkala zanjirda ham. Ammo faqat bittasi omon qolishi mumkin edi.

Hamjamiyatda tezda bu hujum deb baholandi. Cardano asoschisi Charles Hoskinson so‘zlarni ayamasdan shunday dedi:

Bu oldindan rejalashtirilgan hujum bo‘lib, norozilik bildirgan SPO tomonidan amalga oshirildi, u Fake Fred Discord’da bir necha oy davomida IOHK brendi va obro‘siga zarar yetkazish yo‘llarini faol izlagan. U mening shaxsiy poolimni nishonga oldi va butun Cardano tarmog‘ida muammolar keltirib chiqardi. Har bir foydalanuvchi ta’sir ko‘rdi. SPOlar mukofotlardan mahrum bo‘ldi. Ikkilamchi xarajatlar bo‘lishi mumkin edi. DeFi faoliyati buzildi.

Kripto va xaos: insoniy xato tarmoqni larzaga keltirganda

Sun’iy intellekt yordamida blockchain bilan ishlash noqonuniy emas. Ammo bu aniqlik va ehtiyotkorlikni talab qiladi. Aynan shu holatda, insoniy beparvolik muammoni kuchaytirdi. Homer J AI modeli tavsiyalariga tekshirmasdan yoki sinovdan o‘tkazmasdan tayanib ish tutganini tan oldi. Unga ko‘ra, yomon niyat bo‘lmagan. Ammo beparvolik aniq oqibatlarga olib keldi.

Bu kripto dunyosida birinchi marta emas. Bitcoin 2013-yilda shunga o‘xshash voqeani boshdan kechirgan. 0.7 va 0.8 versiyalari o‘rtasidagi xato vaqtincha hard fork’ga olib kelgan. Bloklar va mukofotlar yo‘qolgan. Ethereum esa 2016-yilda The DAO xakerlik hujumi natijasida Ethereum Classic’ning paydo bo‘lishiga sabab bo‘lgan.

Kuzatuvchi Andrew Throuvalas quyidagicha xulosa qiladi:

Cardano haqiqatan ham birinchi marta qulab tushdi. Ko‘rinishicha, xaker Cardano dasturining eski versiyasidagi xatodan foydalanib, tarmoq bo‘linishini yuzaga keltirdi. Natijada ikki zanjir paydo bo‘ldi. Har ikkala tomonda bloklar ishlab chiqarildi, ammo oxir-oqibat bittasi ikkinchisini ortda qoldirib, zararli zanjirdagi bloklarni yetim qoldiradi.

Dars aniq: eng yaxshi loyihalangan zanjirlar ham muvaffaqiyatsizlikka uchrashi mumkin. Maqsad – xatolardan xoli bo‘lish emas. Maqsad – tezkor javob, tuzatish va o‘rganish.

Yashirin nuqsonlar: Cardano hodisasi nimalarni ochib berdi

Yaxshiyamki, Cardano mashinasi to‘xtamadi. Bloklar ishlab chiqarishda davom etdi. Tez orada operatorlarga tugunlarini 10.5.3 versiyasiga yangilash topshirildi. Ushbu versiya noto‘g‘ri tranzaksiyani rad etadi va ikki zanjirni yana birlashtiradi. Ma’lumotlarni moslashtirish uchun ishchi guruh ham tashkil etildi.

Biroq, bularning barchasi shubhani yo‘qotmaydi. Hamjamiyatning bir qismi savol beradi: agar shuncha eski xato ekspluatatsiya qilinishi mumkin bo‘lsa, boshqalar-chi? Faol foydalanuvchi Krumlar to‘g‘ri ta’kidlaydi:

Siz yomon odam emassiz. Bu bema’nilikni to‘xtating. Haqiqatan ham yomon narsa nimada? Cardano’ning mo‘rtligi, agar uni shunchalik oson buzish mumkin bo‘lsa.

Cardano obro‘si ilmiy aniqlik va rasmiy yondashuvga asoslangan. Ammo ushbu hodisa boshqaruvdagi nuqsonni ko‘rsatdi. Kim patchlarni tasdiqlaydi? Kim chuqur sinovdan o‘tkazadi? Ekotizim mustahkam bo‘lsa-da, insoniy xatolarga, hatto tasodifiy bo‘lsa ham, zaifligini ko‘rsatdi…

Eslab qoling – faktlar va raqamlar

• Cardano’ning mahalliy tokeni ADA narxi hozirda taxminan 0.40 dollar atrofida savdolanmoqda;
• Xato 2022-yilga borib taqaladi, biroq yaqinda ekspluatatsiya qilindi;
• 2025-yil 21-noyabrda vaqtincha ikki alohida zanjir mavjud bo‘ldi;
• Tugun patch versiyasi – 10.5.3;
• Nuqson muallifi testnetdan o‘tkazmasdan AI tomonidan yaratilgan koddan foydalangan.

Endi-chi? Cardano xavfsizligini mustahkamlash va bunday holatlarning oldini olish uchun Ouroboros Phalanx yangilanishiga tayanmoqda. Bu zarur javob, ammo yetarli emas. Chunki texnologiya mustahkam bo‘lsa ham, endi ishonchni qayta tiklashga to‘g‘ri keladi.