Muallif: Lauris
Tarjima: ShenChao TechFlow
“Post-kripto Twitter” davriga xush kelibsiz
Bu yerda aytilayotgan “kripto Twitter” (CT, Crypto Twitter) — bu bozorni aniqlash va kapitalni taqsimlash mexanizmi sifatida ishlagan kripto Twitter nazarda tutilmoqda, butun Twitter’dagi kripto hamjamiyati emas.
“Post-kripto Twitter” (Post-CT) muhokamalar yo‘qolishini anglatmaydi, balki kripto Twitter “nutq orqali muvofiqlashtirish mexanizmi” sifatida bozorga muhim voqealarni qayta-qayta keltirib chiqarish qobiliyatini asta-sekin yo‘qotayotganini bildiradi.
Agar yagona madaniyat yetarlicha ko‘p va sezilarli g‘oliblarni yaratolmasa, u keyingi to‘lqin yangi ishtirokchilarni jalb qilishda davom eta olmaydi.
Bu yerda tilga olingan “muhim bozor voqealari” — bu “biror token narxi uch baravar oshdi” degani emas, balki ko‘pchilik likvidlik bozor ishtirokchilari e’tibori bir ob’ektga jamlangani nazarda tutiladi. Shu nuqtai nazardan, kripto Twitter ilgari jamoaviy narativni ustun meta-narativ atrofida muvofiqlashtirilgan oqimga aylantiruvchi mexanizm bo‘lgan. “Post-kripto Twitter” davrining mazmuni shundaki, bu aylantirish mexanizmi endi ishonchli ishlamayapti.
Men keyingi bosqichda nima bo‘lishini bashorat qilishga urinmayapman. Ochig‘i, aniq javobim ham yo‘q. Ushbu maqolaning asosiy e’tibori — ilgari ishlagan model nega samarali bo‘lgan, nega u zaiflashmoqda va bu kripto industriyasining o‘zini qayta tashkil etishiga qanday ta’sir qilishi haqida.
Kripto Twitter ilgari nega samarali edi?
Kripto Twitter (CT) muhim bo‘lganining sababi — u uchta bozor funksiyasini bitta interfeysga siqib joylashtirgan.
Kripto Twitterning birinchi funksiyasi — narativni aniqlash. CT — bu yuqori o‘tkazuvchanlikka ega sezilarli mexanizm. “Sezilarli” (Salience) — bu shunchaki “qiziqarli” degan ilmiy atama emas, balki bozor atamasi bo‘lib, xarita qanday qilib hozir e’tibor qaratishga arziydigan narsaga jamlanishini bildiradi.
Amalda, kripto Twitter diqqat markazini yaratadi. U ulkan taxminlar makonini “hozir harakat qilish mumkin bo‘lgan” bir necha ob’ektga siqib beradi. Bu siqilish muvofiqlashtirish muammosini hal qiladi.
Texnik jihatdan aytganda: kripto Twitter tarqoq, shaxsiy e’tiborni ko‘rinadigan, jamoaviy umumiy bilimga aylantiradi. Agar siz o‘nta ishonchli treyder bir ob’ekt haqida gapirayotganini ko‘rsangiz, siz nafaqat bu ob’ekt mavjudligini bilasiz, balki boshqalar ham uni bilishini, va ular ham siz bilishingizni bilishini tushunasiz. Likvidlik bozorlarida bunday umumiy bilim juda muhim.
Herbert A. Simon aytganidek:
“Ma’lumotning ko‘pligi e’tibor tanqisligiga olib keladi.”
Kripto Twitterning ikkinchi funksiyasi — ishonch marshrutizatori bo‘lish. Kripto bozorida ko‘p aktivlar qisqa muddatda kuchli ichki qiymatga ega emas. Shuning uchun kapital faqat asosiy ko‘rsatkichlarga tayanib taqsimlanmaydi, balki odamlar, obro‘ va doimiy signallar orqali harakat qiladi. “Ishonch marshrutizatori” — bu norasmiy infratuzilma bo‘lib, kimning da’vosi yetarlicha erta ishonch qozonib, ta’sir ko‘rsatishini belgilaydi.
Bu sirli hodisa emas, balki minglab ishtirokchilar tomonidan ochiq maydonda hisoblab chiqiladigan qo‘pol obro‘ funksiyasidir. Odamlar kim erta kirgan, kim yaxshi oldindan baholashga ega, kimda resurs kanallari bor va kimning harakati ijobiy kutilgan qiymat (Positive EV) bilan bog‘liq ekanini taxmin qiladi. Bu obro‘ qatlami rasmiy due diligence bo‘lmagan holda kapital taqsimlashni osonlashtiradi, chunki u qarama-qarshi tomonlarni tanlash uchun soddalashtirilgan vosita bo‘lib xizmat qiladi.
Shuni ta’kidlash kerakki, kripto Twitterning ishonch mexanizmi faqat “muhlislar soni”ga bog‘liq emas. Bu — muxlislar soni, sizni kim kuzatayotgani, javoblarning sifati, ishonchli odamlar siz bilan o‘zaro aloqada bo‘lishi va sizning bashoratlaringiz haqiqatda tasdiqlanishi kabi omillarning yig‘indisidir. Kripto Twitter bu signallarni kuzatishni oson va arzon qiladi.
Kripto Twitterda ochiq ishonch ham bor, vaqt o‘tishi bilan ayrim hamjamiyatlar ko‘proq maxfiy ishonchga intila boshladi.
Kripto Twitterning uchinchi funksiyasi — refleksivlik (Reflexivity) orqali narativni kapital taqsimotiga aylantirish. Refleksivlik bu asosiy aylanishning kaliti: narativ narxni harakatga keltiradi, narx narativni tasdiqlaydi, tasdiqlash ko‘proq e’tiborni jalb qiladi, e’tibor ko‘proq xaridorlarni olib keladi va bu aylanish o‘zini o‘zi kuchaytiradi, to‘g‘ri, qulashigacha.
Bu vaqtda bozorning mikrostrukturasi muhim rol o‘ynaydi. Narativ “bozor”ni mavhum tarzda harakatga keltirmaydi, balki buyurtmalar oqimini harakatga keltiradi. Agar katta guruh bir narativga ishonsa va bir ob’ekt “asosiy” deb bilinsa, chekka ishtirokchilar bu ishonchni sotib olish orqali ifodalaydi.
Bu aylanish yetarlicha kuchli bo‘lsa, bozor vaqtincha chuqur tahlil qilish qobiliyatidan ko‘ra konsensusga mos harakatlarni mukofotlaydi. Orqaga qarasak, kripto Twitter deyarli “past IQ’li Bloomberg terminali”ga o‘xshardi: bitta axborot oqimi, unda sezilarli, ishonch va kapital taqsimoti birlashgan.
Nega “yagona madaniyat” davri mumkin bo‘ldi?
“Yagona madaniyat” davri mavjud bo‘lishi mumkin edi, chunki u takrorlanuvchi tuzilishga ega edi. Har bir sikl oddiy, ommaviy guruh tushunadigan va ekotizimning ko‘p qismini va likvidligini jalb qiladigan ob’ekt atrofida quriladi. Men bu ob’ektlarni “o‘yinchoq” deb atashni yoqtiraman.
Bu yerda “o‘yinchoq” salbiy ma’noda emas, balki strukturaviy ta’rif sifatida ishlatilgan. Uni oson tushuntiriladigan, ishtirok etish oson va mohiyatan ijtimoiy xususiyatga ega (deyarli MMO o‘yinining kengaytmasi kabi) o‘yin deb tushunish mumkin. “O‘yinchoq” past ishtirok to‘sig‘i va yuqori narativ siqilishiga ega — siz uni do‘stingizga bir jumlada tushuntira olasiz.
“Meta-narativ” (Meta) esa “o‘yinchoq” umumiy o‘yin maydoniga aylanganda yuzaga chiqadi. Meta — bu ustun strategiyalar to‘plami va ko‘pchilik ishtirokchilar atrofida jamlangan asosiy ob’ekt. “Yagona madaniyat” kuchli bo‘lishining sababi — bu meta-narativ shunchaki “mashhur” emas, balki foydalanuvchilar, ishlab chiquvchilar, treyderlar va venchur kapitalistlar o‘rtasidagi umumiy o‘yin. Hamma bir o‘yinni o‘ynaydi, faqat stekda turli qatlamlarda.
@icobeast “trend ob’ektlar”ning siklikligi va o‘zgaruvchan tabiati haqida ajoyib maqola yozgan, o‘qishni tavsiya qilaman.
Biz boshdan kechirgan bu bozor tizimi “noeffektivlik oynasi”ni talab qiladi, bu orqali odamlar “aql bovar qilmaydigan boylik”ni tezda topishi mumkin.
Har bir siklning dastlabki bosqichida bozor to‘liq samarali emas, chunki meta-narativ (Meta)da ommaviy ishtirok uchun infratuzilma hali to‘liq qurilmagan bo‘ladi. Bu vaqtda imkoniyatlar mavjud, lekin bozorning barcha bo‘shliqlari to‘liq to‘ldirilmagan. Bu juda muhim, chunki keng miqyosda boylik to‘planishi uchun ko‘plab ishtirokchilar bozorga kira oladigan oynacha kerak, aks holda ular boshidanoq to‘liq dushman muhitga duch kelishadi.
George Akerlof “Limon bozori” (The Market for Lemons) asarida aytganidek:
“Xaridor va sotuvchilar o‘rtasidagi axborot nomutanosibligi bozorni samaradorlikdan uzoqlashtiradi.”
Asosiy nuqta shundaki, bu tizim ishlashi uchun siz bir guruhga yuqori samarali bozor, boshqasiga esa “limon bozori” (ya’ni axborot nomutanosibligi va past samaradorlikka ega bozor) taqdim etishingiz kerak.
Yagona madaniyat tizimi keng ko‘lamli umumiy kontekstni ham talab qiladi, va kripto Twitter (CT) aynan shunday kontekstni taqdim etdi. Umumiy kontekst internetda juda kam uchraydi, chunki e’tibor odatda tarqoq bo‘ladi. Lekin yagona madaniyat shakllanganda, e’tibor jamlanadi. Bu jamlanish muvofiqlashtirish xarajatini kamaytiradi va refleksivlik (Reflexivity) effektini kuchaytiradi.
F. A. Hayek “Jamiyatda bilimdan foydalanish” (The Use of Knowledge in Society) asarida aytganidek:
“Biz foydalanadigan holatlar haqidagi ma’lumotlar hech qachon markazlashgan yoki integratsiyalashgan shaklda mavjud emas, balki faqat barcha shaxslarning qo‘lida bo‘lgan to‘liq bo‘lmagan va ko‘pincha ziddiyatli bilim bo‘laklari sifatida mavjud.”
Boshqacha aytganda, umumiy kontekst shakllanishi bozor ishtirokchilariga harakatlarini samaraliroq muvofiqlashtirish imkonini beradi va bu yagona madaniyatning gullab-yashnashiga turtki bo‘ladi.
Nega “yagona meta-narativ” ilgari ishonchli edi? Asosiy omillar bozorga kam ta’sir qilganda, sezilarli (Salience) qiymatlashdan ko‘ra muhimroq cheklovga aylanadi. Bozordagi asosiy savol “Bu qancha turadi?” emas, balki “Hamma nimaga e’tibor qaratmoqda? Bu savdo allaqachon haddan tashqari gavjum emasmi?” bo‘ladi.
Qo‘pol o‘xshatish: ommaviy madaniyat ilgari e’tiborni bir nechta umumiy ob’ektlarga jamlay olgan (masalan, bir xil teleko‘rsatuvlar, reytingdagi musiqalar yoki yulduzlar). Hozir esa e’tibor turli kichik sohalar va submadaniyatlarga tarqalgan, odamlar endi keng miqyosda bir xil ma’lumot to‘plamini bo‘lishmaydi. Xuddi shunday, kripto Twitter (CT) ham mexanizm sifatida o‘xshash o‘zgarishni boshdan kechirmoqda: yuqori darajadagi umumiy kontekst kamaymoqda, ko‘proq lokal kontekst kichik doiralarda paydo bo‘lmoqda.
Nega “post-kripto Twitter” davri kelmoqda?
“Post-kripto Twitter” (Post-CT) paydo bo‘lishining sababi — “yagona madaniyat”ni qo‘llab-quvvatlagan shartlar asta-sekin yo‘qolmoqda.
Birinchi muammo — “o‘yinchoqlar” tezroq “buzib tashlanmoqda”.
Avvalgi sikllarda bozor o‘yin qoidalarini o‘rgandi va ularni sanoatlashtirdi. O‘yin qoidalari sanoatlashtirilganda, noeffektivlik oynasi tezroq yopiladi va qisqaroq davom etadi. Natijada, daromad taqsimoti yanada ekstremal bo‘ladi: g‘oliblar kamroq, tizimli mag‘lublar esa ko‘proq bo‘ladi.
Memecoinlar bu dinamikaning tipik misoli. Aktiv sinfi sifatida ular samarali, chunki murakkabligi past va refleksivligi juda yuqori. Lekin aynan shu xususiyat ularni ommaviy ishlab chiqarishga imkon beradi. Ishlab chiqarish liniyasi yetuklashgach, meta-narativ konveyerga aylanadi.
Bozor rivojlanishi bilan mikrostrukturasi o‘zgardi. Endi o‘rtacha ishtirokchi boshqa oddiy odamlar bilan emas, tizim bilan raqobatlashmoqda. Ular bozorga kirganda, axborot allaqachon keng tarqalgan, likvidlik havzalari “oldindan to‘ldirilgan”, savdo yo‘llari optimallashtirilgan, insayderlar joylashuvni tugatgan, hatto chiqish yo‘li ham oldindan hisoblangan. Bunday muhitda o‘rtacha ishtirokchining kutilgan daromadi juda pastga siqiladi.
Boshqacha aytganda, ko‘p hollarda siz boshqalarning “chiqish likvidligi” (Exit Liquidity) bo‘lib qolasiz.
Foydali fikr modeli: sikl boshidagi buyurtma oqimi asosan sodda jismoniy investorlar tomonidan boshqariladi, sikl oxiriga kelib esa buyurtma oqimi tobora raqobatli va mexanizatsiyalashgan bo‘ladi. Xuddi shu “o‘yinchoq” turli bosqichlarda butunlay boshqa o‘yinga aylanadi.
Yagona madaniyat davom eta olmaydi, agar u keyingi to‘lqin yangi ishtirokchilarni jalb qilish uchun yetarlicha ko‘p va sezilarli g‘oliblarni yaratolmasa.
Ikkinchi muammo — qiymat olish qiymat yaratishni bosib ketdi
Bu yerda “olish” (Extraction) — bu yangi likvidlik yaratish o‘rniga mavjud likvidlik qiymatini ushlab qoluvchi ishtirokchilar va mexanizmlarni anglatadi.
Sikl boshida yangi ishtirokchilar sof likvidlikni oshiradi va undan foyda ko‘radi, chunki bozor kengayishi qiymat olish qatlamining yig‘ish tezligidan tezroq. Lekin sikl oxirida yangi ishtirokchilar ko‘pincha qiymat olish qatlamining sof donoriga aylanadi. Bu holat keng tan olingach, bozor ishtirokchiligi pasayadi. Ishtirokchilik pasayishi refleksiv aylanish kuchini zaiflashtiradi.
Shu sababli bozor kayfiyati o‘zgarishi juda bir xil bo‘ladi. Agar bozor keng va aniq g‘alaba yo‘llarini taklif qilmasa, umumiy kayfiyat asta-sekin yomonlashadi. O‘rtacha ishtirokchi tajribasi “men boshqalarning likvidligiman” bo‘lgan bozorda kinikizm ko‘pincha mantiqan to‘g‘ri bo‘ladi.
Joriy retail ishtirokchilarning umumiy bozor kayfiyatini bilmoqchi bo‘lsangiz, @Chilearmy123 ning ushbu postiga qarang.
Uchinchi muammo — e’tibor tarqalishi. Agar butun ekotizim e’tiborini bir ob’ektga jamlay olmasa, bozorning “kashfiyot qatlami” aniq sezilarli bo‘lmaydi. Ishtirokchilar tor sohalarga bo‘linib ketadi. Bu tarqalish nafaqat madaniy, balki bozorga ham sezilarli ta’sir qiladi: likvidlik turli segmentlarga tarqaladi, narx signallari aniq ko‘rinmaydi, “hamma bir savdoni qilmoqda” dinamikasi yo‘qoladi.
Bundan tashqari, qisqacha tilga olish kerak bo‘lgan yana bir omil bor: makroiqtisodiy sharoit refleksiv aylanish kuchiga ta’sir qiladi. “Yagona madaniyat” davri global riskga moyillik va likvidlik muhitining kuchli bo‘lgan davriga to‘g‘ri keldi, bu spekulyativ refleksivlikni “norma”dek ko‘rsatdi. Lekin kapital narxi oshganda va chekka xaridor ehtiyotkor bo‘lganda, narativga asoslangan kapital oqimini uzoq muddat ushlab turish qiyinlashadi.
“Post-kripto Twitter” nimani anglatadi?
“Post-kripto Twitter” (Post-CT) — bu yangi bozor muhiti, unda kripto Twitter endi butun ekotizim bo‘ylab kapital taqsimotining asosiy muvofiqlashtirish mexanizmi emas, shuningdek, onchain bozorlar yagona meta-narativ (Meta) atrofida jamlanadigan asosiy dvigatel ham emas.
“Yagona madaniyat” davrida kripto Twitter narativ konsensus va likvidlikni qayta-qayta va keng miqyosda birlashtirib turardi. “Post-kripto Twitter” davrida esa bu bog‘liqlik zaifroq va epizodik bo‘lib qoldi. Kripto Twitter hanuz kashfiyot platformasi va obro‘ indikatori sifatida ahamiyatli, lekin u butun ekotizimni “bitta savdo”, “bitta o‘yinchoq”, “bitta umumiy kontekst” atrofida ishonchli sinxronlashtiruvchi dvigatel emas.
Boshqacha aytganda, kripto Twitter hanuz narativlar yaratishi mumkin, lekin faqat kam sonli narativlargina keng miqyosda “umumiy bilim”ga aylanishi mumkin, undan ham kamroq “umumiy bilim” narativlari sinxron buyurtma oqimiga aylanadi. Bu aylantirish mexanizmi ishlamay qolganda, bozorda ko‘plab faoliyat bo‘lsa ham, umumiy kayfiyat “jimroq” bo‘lib ko‘rinadi.
Shu sababli subyektiv tajriba o‘zgardi. Bozor endi sekinroq va ko‘proq ixtisoslashgan ko‘rinadi, chunki keng ko‘lamli muvofiqlashtirish yo‘qoldi. Kayfiyatdagi o‘zgarish asosan kutilgan daromad (EV) sharoitiga javobdir. Bozor “jim” bo‘lishi faoliyat yo‘qligidan emas, balki umumiy rezonans va sinxron harakatga olib keladigan narativlar yo‘qligidan.
Kripto Twitter evolyutsiyasi: dvigateldan interfeysga
Kripto Twitter (CT) yo‘qolmaydi, balki uning funksiyasi o‘zgaradi.
Bozor tizimining dastlabki bosqichlarida kripto Twitter kapital oqimining yuqori qatlamida edi va bozor yo‘nalishini ma’lum darajada belgilardi. Hozirgi bozor tizimida esa kripto Twitter ko‘proq “interfeys qatlami”ga o‘xshaydi: u obro‘ signallarini uzatadi, narativlarni yuzaga chiqaradi va ishonch marshrutizatsiyasiga yordam beradi, lekin haqiqiy kapital taqsimoti qarorlari tobora ko‘proq yuqori ishonchli “subgraf”larda (Subgraphs) amalga oshmoqda.
Bu subgraf’lar sirli emas. Ular yuqori sifatli axborotga ega, ishtirokchilari o‘zaro tez-tez aloqada bo‘ladigan zich tarmoqlar: kichik treyder doiralari, maxsus soha hamjamiyatlari, shaxsiy chatlar va institutsional muhokama maydonlari. Bu tizimda kripto Twitter yuzaki “fasad”ga o‘xshaydi, haqiqiy ijtimoiy va savdo faoliyati esa orqa ijtimoiy tarmoq qatlamida sodir bo‘ladi.
Bu keng tarqalgan noto‘g‘ri tushunchani ham tushuntiradi: “Kripto Twitter zaiflashmoqda” degani ko‘pincha “kripto Twitter oddiy ishtirokchilar uchun asosiy daromad manbai emas” degani. Boylik endi ko‘proq yuqori sifatli axborot, cheklangan kirish va maxfiy ishonch mexanizmlariga ega joylarda to‘planmoqda, ochiq va shovqinli ishonch hisoblash orqali emas.
Shunga qaramay, siz hanuz kripto Twitter’da postlar joylashtirish va shaxsiy brendingizni qurish orqali yaxshi daromad olishingiz mumkin (mening ba’zi do‘stlarim va node’larim buni amalga oshirgan va hanuz shunday qilmoqda). Lekin haqiqiy boylik to‘planishi ijtimoiy grafikani qurish, ishonchli ishtirokchiga aylanish va “orqa qatlam”ga ko‘proq kirish imkoniyatiga ega bo‘lishdan kelib chiqadi.
Boshqacha aytganda, yuzaki brend qurish hanuz muhim, lekin asosiy raqobatbardoshlik “orqa ishonch tarmog‘i”ni qurish va unda ishtirok etishga o‘tdi.
Keyingi bosqichda nima bo‘lishini bilmayman
Keyingi “yagona madaniyat” (Monoculture) nima bo‘lishini aniq bashorat qila olaman deb da’vo qilmayman. Aslida, men “yagona madaniyat” yana xuddi shu tarzda shakllanadimi, hozirgi bozor sharoitida shubha qilaman. Muhimi, ilgari “yagona madaniyat”ni yaratgan mexanizm endi zaiflashgan.
Mening ichki sezgilarim subyektiv va kontekstual bo‘lishi mumkin, chunki ular hozir kuzatayotganimga asoslangan. Lekin bu dinamikalar aslida yil boshidayoq paydo bo‘la boshlagan edi.
Hozir faol sohalar bor, e’tibor tortayotgan kategoriyalarni sanab o‘tish qiyin emas. Lekin men bu sohalarni tilga olmayman, chunki bu muhokamaga hech qanday amaliy foyda bermaydi. Umuman olganda, presale va ba’zi boshlang‘ich taqsimotlardan tashqari, hozir ko‘rayotganimiz shuki: eng ortiqcha baholangan kategoriyalar ko‘pincha kripto Twitter (CT) “yonida”, lekin bevosita CT ichidan kelib chiqmaydi.
Fikrlar
Biz “post-kripto Twitter” (Post-CT) davriga kirdik.
Bu kripto Twitter “o‘ldi” yoki muhokamalar ahamiyatini yo‘qotdi degani emas, balki tizimli “yagona madaniyat”ni qayta-qayta yuzaga keltirgan strukturaviy shartlar zaiflashganini bildiradi. O‘yin samaraliroq bo‘ldi, qiymat olish mexanizmlari yetuklashdi, e’tibor tarqaldi va refleksiv aylanish tizimli emas, lokal tus oldi.
Kripto industriyasi davom etmoqda, kripto Twitter ham mavjud. Mening fikrim torroq: kripto Twitter butun bozorni umumiy meta-narativga ishonchli muvofiqlashtirib, keng, past to‘siqli noxat chiziqli daromadlarni yaratgan davr, hech bo‘lmaganda hozircha, tugadi. Va menimcha, yaqin yillarda bu hodisaning qayta yuzaga chiqish ehtimoli ancha past.
Bu siz pul ishlay olmaysiz yoki kripto industriyasi tugadi degani emas. Bu pessimistik yoki kinik xulosa emas. Aslida, men bu industriyaning kelajagiga hech qachon hozirgidek optimistik bo‘lmaganman. Fikrim shuki, kelajakdagi bozor taqsimoti va sezilarli mexanizmlar so‘nggi yillardan tubdan farq qiladi.
