Bitcoin sezilarli orqaga chekinish va bozor kayfiyati nozik bo‘lgan bir paytda, dunyo siyosiy va biznes doiralari muhim shaxslarining izohlari yangramoqda. Ularning sharhlari endi qisqa muddatli narx bashoratlari bilan cheklanmay, balki uning strategik aktiv, moliyaviy asos va yangi valyuta shakli sifatidagi asosiy qadriyatini chuqur tahlil qilmoqda. Bu fikrlar to‘qnashuvi bitcoinning global tartibdagi yangi roli va yangi hikoyasini birgalikda chizmoqda.
I. Davlat pozitsiyasi: Putin “taqiqlab bo‘lmaslik” va strategik yangi qarash
● Rossiya prezidenti Putin bitcoinni geosiyosiy nuqtai nazardan baholadi. “Rossiya chaqirmoqda!” investitsiya forumida Putin bitcoin kabi yangi to‘lov vositalarining rivojlanishi “muqarrar” tabiiy jarayon ekanligini aniq ta’kidladi.
● Uning asosiy xulosasi — “Kim uni taqiqlay oladi? Hech kim” — bitcoinni butunlay taqiqlash imkoniyatini tubdan rad etadi.
● Eng muhimi, Putin bitcoinning yashash mantiqini dollar hegemoniyasining zaiflashuvi bilan bevosita bog‘ladi. U AQSh dollarni “siyosiy maqsadlarda” ishlatayotganini tanqid qilib, bu ko‘plab davlatlarni, jumladan, kriptovalyutalar kabi muqobil aktivlarga o‘tishga majbur qilayotganini aytdi. Bu izoh bitcoinni texnologik muhokamadan global zaxira valyutasi raqobati darajasiga ko‘tardi va kelajakdagi xalqaro moliyaviy tizimda uning “muqobil” rolini nazarda tutdi.
II. Institutsional reja: Saylorning “raqamli kapital” va moliyaviy inqilobi
● Agar Putin bitcoinni makro nuqtai nazardan ko‘rsa, MicroStrategy asoschisi Michael Saylor esa uni mikro moliyaviy muhandislik darajasida kelajak uchun qurmoqda.
● Yaqinda bo‘lib o‘tgan konferensiyada Saylor kompaniya strategiyasini shunday ifodaladi: “Biz barcha bitcoinlarni sotib olamiz.” Uning kompaniyasi jami 660 mingdan ortiq bitcoin jamg‘argan va har hafta yuzlab million dollar miqdorida sotib olishda davom etmoqda.
● Saylorning orzusi faqat jamg‘arish emas. U bitcoinni “raqamli kapital” deb biladi va uning asosida butunlay yangi global kredit tizimini yaratishga intilmoqda. Bitcoin bilan ortiqcha ta’minlangan obligatsiyalar (STRF) va imtiyozli aksiyalar (STRK) kabi moliyaviy vositalarni chiqarish orqali u daromad keltirmaydigan aktivlarni barqaror pul oqimi keltiradigan aktivlarga aylantirmoqda.
Ushbu “raqamli g‘azna” modeli an’anaviy moliyaviy gigantlarni jalb qilishga qaratilgan. Haqiqatda, AQShning asosiy banklari endi tomoshabin emas, balki bitcoin bilan bog‘liq xizmatlarni faol taklif qilayotgan ishtirokchilarga aylanishdi. Oq uy sobiq matbuot kotibi Anthony Scaramucci bu strategiyani ochiq maqtadi va dollar zaxirasini yaratib, keyin bitcoin sotib olishni “juda aqlli” deb atadi.
III. Bozor ehtiyotkorligi: An’anaviy Wall Street ogohlantirishlari va siklik shubhalar
● Optimistik kayfiyat fonida an’anaviy moliya sohasidan ehtiyotkor va hatto ogohlantiruvchi fikrlar ham yangramoqda. Milliarder investor Mark Cuban bitcoin ko‘proq “e’tiqod” ekanini va katta hukumat aralashuvi xavfi borligini ta’kidlagan.
Yaqinda bozorning chuqur orqaga chekinishi klassik “to‘rt yillik sikl” nazariyasi bo‘yicha keng muhokamalarga sabab bo‘ldi. Bu borada ba’zi yetakchi investor va institutlar turli fikr bildirishdi.
● ARK Invest asoschisi Cathie Wood shunday deydi: “Bitcoinning to‘rt yillik sikli buziladi, biz ehtimol ushbu siklning eng past nuqtasini ko‘rdik.”
● Binance asoschisi CZ ham shunga o‘xshash fikrda, to‘rt yillik sikl endi ishlamasligi va biz “super sikl”ga kirayotganimizni aytadi.
● Dunyoning eng yirik kriptovalyuta aktivlarini boshqaruvchi Grayscale o‘z tadqiqot hisobotida ushbu fikrni ochiq qo‘llab-quvvatladi. Ularning fikricha, bu bo‘rondagi orqaga chekinish oddiy “bull market pullback” bo‘lib, chuqur “siklik orqaga chekinish” emas va bitcoin narxi kelasi yili tarixiy rekord o‘rnatishi mumkin.
Ularning dalillari orasida bozor tuzilmasining o‘zgarishi (institutsiyalar ETP orqali kirishi), parabolik o‘sishning yo‘qligi va qulay makro muhit bor.
IV. E’tiqod to‘qnashuvi: Oltin tarafdorlari va kripto fundamentalistlar qadriyat bahsi
Bitcoin qadriyatiga oid asosiy bahs uning an’anaviy raqibi — oltin bilan bog‘liq. Bu bahs oltin tarafdori Peter Schiff va Binance asoschisi CZ o‘rtasida yaqqol namoyon bo‘ldi.
● Schiff oltinning fizik shakli va sanoatdagi amaliy qiymati borligini, bitcoin esa “e’tiqoddan boshqa hech narsa emas”ligini ta’kidlaydi.
● CZ esa javob qaytarib, bitcoin bo‘linuvchanlik, tekshiriluvchanlik va aniq ta’minot borasida tabiiy ustunlikka ega ekanini aytdi. Bu bahsda g‘olib yo‘q, biroq u ikki xil qadriyat saqlash falsafasini ochiq ko‘rsatadi: biri ming yillik real aktivga asoslangan e’tiqod, ikkinchisi esa raqamli davr algoritmlari va tarmoq ishonchiga asoslangan.
V. Kelajak dialektikasi: Ko‘p o‘lchovli hikoyalardagi chaqiriq va imkoniyatlar
Hozirgi bitcoin haqidagi yetakchi izohlar dialektik manzarani namoyon qilmoqda.
● Bir tomondan, Saylor boshchiligidagi guruh uni “moliyaviylashtirish” va an’anaviy kredit yaratish tizimiga kiritishni faol targ‘ib qilmoqda;
● Ikkinchi tomondan, Putin boshchiligidagi qarashlar esa uni “geosiyosiy vosita” sifatida ko‘radi va an’anaviy moliyaviy tizimga muqobil sifatida baholaydi.
● Shu bilan birga, bitcoin o‘zining paradoksiga ham duch kelmoqda: u markazsiz “raqamli oltin” bo‘lishga intiladi, biroq uning narx o‘zgaruvchanligi va ekotizim rivoji markazlashgan institutlar (masalan, banklar, aktivlarni boshqaruvchi kompaniyalar)ning qabul qilishi va muvofiqlik doirasiga kuchli bog‘liq. Bozordagi sikl yo‘qolganmi degan bahs aslida uning yetuklik darajasini sinovdan o‘tkazmoqda.
Yetakchi shaxslarning izohlari bitcoinning murakkab va ko‘p qirrali kelajagini prizma kabi aks ettiradi. U Saylor nazarida moliyani qayta quruvchi “raqamli kapital”, Putin kontekstida dollar xavfini xedj qiluvchi “strategik variant”, Wood va Grayscale tahlilida siklni buzuvchi “yangi aktiv”, oltin e’tiqodi bilan keskin bahslashayotgan “yangi qadriyat”dir.
Bu ziddiyatli rollarning birga mavjudligi bitcoin endi chekka moliyaviy eksperiment emas, balki global siyosiy-iqtisodiy tizimga chuqur singib borayotganini ko‘rsatadi. Uning kelajagi aynan shu ko‘p o‘lchovli hikoyalar va real chaqiriqlarning to‘qnashuvida asta-sekin aniqlashadi.
