Cách Bitcoin hoạt động - Vì sao ngân hàng lo sợ

Hãy tưởng tượng bạn có thể gửi tiền cho bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu trên thế giới, mà không cần xin phép ngân hàng hay phải trả phí chuyển tiền cao. Đây chính là điều mà Bitcoin có thể mang đến. Được ra mắt vào năm 2009, Bitcoin đã phát triển từ một thử nghiệm nhỏ ít ai biết đến thành một hiện tượng toàn cầu và không phải ai cũng cảm thấy vui vẻ với nó. Đặc biệt, nhiều ngân hàng xem Bitcoin là mối đe dọa đối với trật tự tài chính truyền thống. Điều này không khó hiểu: người tạo ra Bitcoin, Satoshi Nakamoto, đã giới thiệu một hình thức tiền tệ hoàn toàn mới hoạt động trên mạng ngang hàng, có thể khiến vai trò trung gian của các ngân hàng trở nên không cần thiết. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cách Bitcoin hoạt động và lý do vì sao nó lại mang tính đột phá – thậm chí khiến các ngân hàng truyền thống phải lo sợ.

Giao dịch Bitcoin (BTC) trên Bitget ngay!

Kiến thức cơ bản về Bitcoin: Tiền kỹ thuật số không cần trung gian

Về bản chất, Bitcoin là tiền kỹ thuật số. Khác với đồng đô la hay euro do chính phủ phát hành và ngân hàng quản lý, Bitcoin không bị kiểm soát bởi bất kỳ tổ chức nào. Thay vào đó, Bitcoin hoạt động trên một mạng máy tính phi tập trung trên toàn thế giới. Bạn có thể mua Bitcoin trên các sàn giao dịch trực tuyến hoặc nhận Bitcoin như một hình thức thanh toán, sau đó dùng để mua hàng hóa hoặc chuyển giá trị cho người khác. Nói đơn giản, Bitcoin là tiền ảo dựa trên mã máy tính và sự đồng thuận của cộng đồng, thay vì dựa vào kho tiền ngân hàng hay chính sách của chính phủ.

Một cách để hiểu Bitcoin là hình dung nó như một sổ cái toàn cầu - về cơ bản là một cuốn sổ ghi chép mà ai cũng có thể xem và cập nhật. Sổ cái này được gọi là blockchain, và đây chính là công nghệ giúp Bitcoin hoạt động. Mỗi lần mọi người gửi hoặc nhận Bitcoin, những giao dịch đó sẽ được ghi lại trên blockchain. Sổ cái này có điểm gì đặc biệt? Trước hết, sổ cái là phi tập trung, tức là không được lưu trữ trên một máy chủ trung tâm (như cơ sở dữ liệu của ngân hàng) mà được chia sẻ giữa hàng ngàn máy tính (gọi là nút) trong mạng lưới. Thứ hai, sổ cái được thiết kế để an toàn và không thể bị thay đổi. Nói cách khác, không có quản lý ngân hàng hay quan chức chính phủ nào có thể lén lút chỉnh sửa các bản ghi. Mỗi giao dịch, khi đã được thêm vào sổ cái công khai này, sẽ trở nên vĩnh viễn và không thể thay đổi (không thể chỉnh sửa hay xóa bỏ).

Một điểm quan trọng khác của Bitcoin là hoạt động theo cơ chế ngang hàng. Điều này có nghĩa là các giao dịch diễn ra trực tiếp từ người này sang người khác mà không cần bên trung gian. Nếu Alice muốn thanh toán cho Bob bằng Bitcoin, cô ấy không cần ngân hàng hay công ty thanh toán làm trung gian - cô ấy chỉ cần chuyển giá trị qua mạng Bitcoin đến địa chỉ Bitcoin của Bob. Quá trình này giống như việc bạn đưa tiền mặt cho Bob trực tiếp, nhưng ở đây mọi thứ được thực hiện qua internet dưới dạng kỹ thuật số. Bằng cách loại bỏ trung gian, Bitcoin cho phép giao dịch tiền trực tiếp, giống như cách các mạng chia sẻ file cho phép mọi người trao đổi tập tin mà không cần trung tâm nào cả. Thiết kế ngang hàng này là một bước đột phá cơ bản so với hệ thống ngân hàng truyền thống, và đó cũng là lý do tại sao Bitcoin thường được gọi là “tiền kỹ thuật số.”

Cách Bitcoin hoạt động: Công nghệ đằng sau

Vậy, khi bạn sử dụng Bitcoin, điều gì xảy ra? Hãy cùng phân tích các thành phần hoạt động - blockchain, phi tập trung, khai thác và giao dịch ngang hàng - một cách đơn giản.

Blockchain: Sổ cái công khai chung

Blockchain thường được mô tả là nền tảng cốt lõi của Bitcoin. Bạn có thể hình dung nó như sổ cái hay sổ ghi chép khổng lồ, minh bạch, được lưu trữ và chia sẻ trên toàn mạng lưới. Sổ cái này ghi lại mọi giao dịch Bitcoin từng được thực hiện, được nhóm thành các “khối” và liên kết với nhau theo thứ tự thời gian (do đó được gọi là block-chain). Vì có rất nhiều bản sao của sổ cái này được lưu giữ bởi những người dùng độc lập trên toàn cầu, nên gần như không ai có thể làm giả hoặc thay đổi giao dịch mà không bị phát hiện. Nói đơn giản, hãy tưởng tượng một tài liệu Google Doc mà mọi người trong nhóm đều có thể xem và cập nhật, nhưng không ai có thể lén thay đổi những mục đã ghi trước đó - bất kỳ cố gắng gian lận nào đều sẽ bị phát hiện và từ chối. Điều này khiến blockchain trở nên vô cùng đáng tin cậy trong việc lưu giữ lịch sử giao dịch minh bạch và chính xác.

Làm thế nào một giao dịch mới được ghi vào blockchain? Đầu tiên, giao dịch sẽ được truyền đến mạng Bitcoin, nơi các nút (hàng ngàn máy tính) sẽ xác minh tính hợp lệ của giao dịch - chẳng hạn như kiểm tra xem số Bitcoin bạn muốn gửi có thực sự thuộc về bạn hay không. Các giao dịch hợp lệ sau đó được nhóm lại thành một khối mới bởi những người tham gia đặc biệt gọi là nhà khai thác (sẽ nói rõ hơn về họ ngay sau đây). Mỗi khối giống như một trang mới trong sổ cái, chứa danh sách các giao dịch gần đây. Khi được thêm vào chuỗi, một khối sẽ tham chiếu đến khối trước đó, tạo thành liên kết không thể phá vỡ. Việc liên kết các khối này, được bảo vệ bằng công nghệ mã hóa mạnh mẽ, đảm bảo rằng một khi giao dịch đã được “ghi” lên blockchain thì gần như vĩnh viễn không thể thay đổi.

Phi tập trung: Không có cơ quan trung ương điều hành

Mạng Bitcoin là phi tập trung, nghĩa là không có “ông chủ” hay máy chủ trung tâm nào điều khiển toàn bộ hệ thống. Khác với ngân hàng có trụ sở chính và phòng công nghệ thông tin quản lý cơ sở dữ liệu, mạng Bitcoin được vận hành bởi một cộng đồng người dùng và các nút máy tính phân bố trên toàn thế giới. Mỗi nút trong số này đều lưu giữ một bản sao đầy đủ của blockchain và giúp thực thi các quy tắc của hệ thống. Ngay cả khi một hoặc nhiều máy tính trong số này ngừng hoạt động, mạng vẫn tiếp tục vận hành bình thường. Không có điểm lỗi duy nhất và cũng không có điểm kiểm soát duy nhất.

Cấu trúc này hoàn toàn khác với cách hoạt động truyền thống của các ngân hàng. Ngân hàng là các tổ chức tập trung - hoạt động giống như một “nhà thờ trung tâm,” nơi mọi bộ phận trong hệ thống đều phụ thuộc vào một cấp quyền lực cao hơn trong hệ thống phân cấp. Ngược lại, Bitcoin hoạt động như mạng ngang hàng gồm những người ngang bằng nhau, không có người chỉ huy nào đứng ra điều phối cả. Sự khác biệt về cấu trúc này - phi tập trung so với tập trung - là một trong những điểm thu hút lớn của Bitcoin. Trong thế giới Bitcoin, niềm tin được đặt vào toán học và mã nguồn không thể chỉnh sửa thay vì vào các tổ chức hay cá nhân có thể sai sót. Các quy tắc được thực thi thông qua phần mềm và sự đồng thuận giữa các thành viên trong mạng, chứ không phải bởi mệnh lệnh của quản lý ngân hàng trung ương.

Khai thác: Cách xác minh giao dịch và tạo Bitcoin mới

Bạn hiện có thể thắc mắc: nếu không có ngân hàng trung ương hay người quản lý nào, ai đảm bảo tất cả các giao dịch này hợp lệ và ai thêm chúng vào blockchain? Câu trả lời là nhà khai thác. Trong Bitcoin, khai thác là quá trình bảo mật mạng và xử lý giao dịch. Bạn có thể tưởng tượng các nhà khai thác như những kế toán viên trong thế giới Bitcoin, nhưng thay vì dùng bút và giấy, họ sử dụng những chiếc máy tính mạnh mẽ.

Quá trình hoạt động như sau: nhà khai thác thu thập các giao dịch đang chờ xử lý từ mạng (những giao dịch được truyền mà chúng tôi đã đề cập) và đóng gói thành một “khối” dự kiến. Nhưng để thêm khối này vào sổ cái blockchain, nhà khai thác phải cạnh tranh để giải một câu đố toán học rất phức tạp. Cuộc cạnh tranh này về bản chất giống như một trò xổ số: nhà khai thác đầu tiên tìm ra lời giải (một con số đặc biệt mà chương trình Bitcoin đang tìm kiếm) sẽ thắng trong vòng đó. Khi một nhà khai thác chiến thắng, khối giao dịch của họ sẽ được chính thức thêm vào blockchain, và tất cả các nút khác sẽ cập nhật sổ cái để đồng bộ. Quá trình này được gọi là Bằng chứng công việc (Proof of Work) - đòi hỏi khả năng tính toán đáng kể, và chính điều đó giúp blockchain trở nên an toàn. Việc gian lận là cực kỳ khó, vì bạn sẽ phải làm lại toàn bộ quá trình tính toán cho từng khối một.

Điều quan trọng là, khai thác cũng chính là cách mà những đồng Bitcoin mới được đưa vào lưu thông. Như một phần thưởng cho việc bảo mật mạng lưới và thêm một khối hợp lệ, nhà khai thác chiến thắng sẽ nhận được một lượng Bitcoin mới được tạo ra (cùng với phí giao dịch do người dùng tự nguyện trả cho giao dịch). Vào những ngày đầu của Bitcoin, phần thưởng là 50 BTC cho mỗi khối; theo thời gian, con số này đã giảm xuống (hiện tại khoảng 6.25 BTC sau lần halving gần nhất) và sẽ tiếp tục giảm một nửa sau mỗi vài năm. Tổng cộng, sẽ chỉ có 21 triệu Bitcoin được tạo ra - một giới hạn tối đa được lập trình sẵn trong mã nguồn.

Nói một cách đơn giản, nhà khai thác chính là những người giữ cho Bitcoin hoạt động và tồn tại. Họ được khuyến khích bằng phần thưởng để tuân thủ các quy tắc (theo đúng giao thức Bitcoin) và bằng cách đó, họ cùng nhau đảm nhận vai trò mà một ngân hàng trung ương hoặc tổ chức thanh toán bù trừ sẽ thực hiện trong hệ thống truyền thống.

Giao dịch ngang hàng: Gửi tiền trên mạng Bitcoin

Với blockchain và quá trình khai thác đã được thiết lập, việc gửi Bitcoin trở nên đơn giản từ góc nhìn của người dùng. Bạn sử dụng một phần mềm gọi là ví để bắt đầu một giao dịch. Ví lưu trữ các khóa riêng tư của bạn - về cơ bản là những mật khẩu bí mật chứng minh bạn sở hữu số Bitcoin đó - cùng với các địa chỉ Bitcoin của bạn (giống như số tài khoản để người khác gửi tiền đến). Khi bạn muốn thanh toán cho ai đó, bạn nhập địa chỉ Bitcoin của họ, chỉ định số tiền cần gửi và xác nhận giao dịch bằng khóa riêng tư (hành động này sẽ tạo ra một chữ ký mật mã). Sau đó, bạn chỉ cần nhấn gửi.

Từ thời điểm đó, mạng Bitcoin sẽ tự động xử lý mọi thứ một cách kỳ diệu. Giao dịch của bạn được truyền lên mạng ngang hàng, nơi nó nhanh chóng lan truyền đến tất cả các nút trên toàn cầu. Sau đó, các nhà khai thác sẽ đưa giao dịch của bạn vào một khối, như đã mô tả ở trên. Sau một khoảng thời gian ngắn (trung bình khoảng 10 phút cho mỗi khối), giao dịch của bạn sẽ được xác nhận trên blockchain. Lúc đó, số tiền chính thức đã được chuyển từ địa chỉ của bạn sang địa chỉ người nhận. Không thể hoàn tác - các giao dịch Bitcoin, một khi đã được xác nhận trên blockchain, là không thể đảo ngược.

Nhìn tổng quan, một giao dịch Bitcoin rất giống việc gửi email. Bạn, người gửi, và người nhận chỉ cần được kết nối internet. Điều mang tính cách mạng ở đây là mọi việc diễn ra mà không cần bất kỳ ngân hàng nào đứng ra làm trung gian.

Vì sao các ngân hàng lại sợ Bitcoin?

Dựa trên những gì chúng ta đã tìm hiểu về cách Bitcoin hoạt động, sẽ dễ hiểu hơn tại sao các ngân hàng truyền thống lại cảm thấy lo lắng, thậm chí là sợ. Bitcoin đảo ngược nhiều nguyên tắc mà các ngân hàng dựa vào để vận hành. Dưới đây là một số lý do chính khiến Bitcoin trở thành mối đe dọa đối với mô hình ngân hàng truyền thống:

• Không cần trung gian: Bitcoin cho phép mọi người thực hiện giao dịch trực tiếp mà không cần thông qua ngân hàng hay bên xử lý thanh toán. Trong hệ thống Bitcoin, mạng xác minh và chuyển tiền không qua trung gian. Nếu mọi người có thể trao đổi giá trị trên mạng ngang hàng, thì nhu cầu đối với các ngân hàng sẽ giảm.

• Chủ quyền tiền tệ (Tiền của bạn, kiểm soát của bạn): Với Bitcoin, mỗi cá nhân có thể thực sự làm chủ số tiền của mình. Bạn không cần phải gửi tiền vào tài khoản ngân hàng để giữ an toàn; mà có thể tự mình lưu trữ Bitcoin và bạn nắm giữ chìa khóa. Không ngân hàng nào có thể đóng băng tài khoản của bạn hay áp đặt những giới hạn tùy tiện. Hệ thống tiền tệ của Bitcoin có tính ổn định và không bị pha loãng. Chỉ có tổng cộng 21 triệu BTC được tạo ra.

• Chống kiểm duyệt: Ngân hàng và công ty thanh toán thường có thể kiểm duyệt hoặc chặn các giao dịch. Bitcoin thay đổi hoàn toàn cách thức này. Mạng này không phân biệt hay kiểm duyệt; nếu bạn có Bitcoin và truyền đi một giao dịch hợp lệ, sẽ không ai có thể chặn hoặc lấy nó khỏi bạn. Điều này có nghĩa là ngay cả khi ngân hàng hoặc chính phủ không muốn một khoản thanh toán nào đó diễn ra, họ cũng không thể can thiệp được ở cấp độ giao thức.

• Giao dịch xuyên biên giới và chi phí thấp:Việc gửi tiền quốc tế qua ngân hàng có thể chậm và tốn kém. Bitcoin phá vỡ mô hình này bằng cách cho phép chuyển tiền gần như tức thì với chi phí thấp trên toàn cầu. Mạng Bitcoin luôn hoạt động 24/7, 365 ngày một năm.

• Hệ sinh thái tài chính thay thế: Xung quanh Bitcoin đã phát triển một hệ sinh thái các dịch vụ tương tự nhiều chức năng của ngân hàng, nhưng với cách tiếp cận phi tập trung hơn. Một số người coi việc giữ Bitcoin như có “một tài khoản ngân hàng Thụy Sĩ trong túi,” bởi vì bạn chỉ cần bảo mật nó bằng một cụm từ hạt giống. Đối với ngành ngân hàng, ý tưởng mọi người trên toàn thế giới chuyển một phần hoạt động của mình sang một hệ thống không cần ngân hàng là điều khiến họ lo ngại.

Kết luận

Sự xuất hiện của Bitcoin thực sự là một cuộc cách mạng. Lần đầu tiên, chúng ta có một loại tiền tệ hoạt động độc lập với hệ thống ngân hàng truyền thống. Chúng ta đã tìm hiểu cách Bitcoin hoạt động: thông qua việc sử dụng công nghệ blockchain, phi tập trung, khai thác và cơ chế ngang hàng, nó tạo ra một mạng lưới thanh toán không cần niềm tin, nơi giá trị có thể lưu chuyển tự do. Và chúng ta cũng thấy được lý do tại sao sự đổi mới này lại khiến nhiều người trong ngành ngân hàng phải mất ngủ.

Tất nhiên, các ngân hàng sẽ không biến mất ngay trong một đêm. Nhưng Bitcoin đã khơi dậy một cách nghĩ mới về tiền tệ - một cách tiếp cận đề cao sự minh bạch, trao quyền cho người dùng và đổi mới thay vì kiểm soát tập trung. Về lâu dài, Bitcoin và phong trào tiền điện tử mà nó dẫn đầu có thể cùng tồn tại với các ngân hàng, hoặc buộc các ngân hàng phải thay đổi đáng kể. Dù thế nào đi nữa, không thể phủ nhận rằng Bitcoin đã chứng minh được khái niệm về tiền kỹ thuật số phi tập trung, và khái niệm này sẽ còn tồn tại lâu dài.

Các ngân hàng lo sợ vì Bitcoin cho phép tiền di chuyển tự do như gửi email, phần lớn nằm ngoài tầm kiểm soát của họ. Đối với chúng ta, với tư cách người dùng, điều đó mở ra một thế giới đầy tiềm năng thú vị và đây là một bước tiến đáng để tìm hiểu khi chúng ta bước vào tương lai của tài chính.

Đăng ký ngay và khám phá thế giới tiền điện tử tuyệt vời tại Bitget!

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Các thông tin trong bài viết này chỉ nhằm mục đích tham khảo. Bài viết này không cấu thành sự đảm bảo cho bất kỳ sản phẩm và dịch vụ nào được thảo luận hoặc lời khuyên về đầu tư, tài chính hoặc giao dịch. Bạn cần tham khảo các chuyên gia trước khi đưa ra bất kỳ quyết định tài chính nào.