Lời cảnh báo từ ngành khai khoáng Iran: Khi khai khoáng trở thành công cụ kiếm tiền, đất nước này đang đẩy nhanh sự sụp đổ

Tiêu đề gốc: Khai thác Bitcoin tại Iran, Hoạt động của IRGC và Khủng hoảng lưới điện

Tác giả gốc: Shahriar Kia, NCRI

Bản dịch gốc: Azuma, Odaily Planet Daily

Ghi chú của biên tập viên: Với việc ký kết thỏa thuận ngừng bắn, xung đột địa chính trị giữa Iran và Israel dường như đã tạm lắng xuống, nhưng hậu quả của cuộc chiến vẫn chưa tan biến.

Vào ngày 21 tháng 6, theo giờ địa phương, Hoa Kỳ đã ném bom ba cơ sở hạt nhân của Iran ở Fordow, Natanz và Isfahan thông qua cái gọi là hoạt động "Midnight Hammer". Cùng ngày, tỷ lệ băm trung bình động của Bitcoin cũng giảm mạnh. Sự trùng hợp bất ngờ này khiến cộng đồng tiền điện tử suy đoán: "Liệu Iran có sử dụng các cơ sở hạt nhân của mình để bí mật khai thác Bitcoin không?"

Mặc dù Giám đốc nghiên cứu Galaxy Alex Thorn đã làm rõ từ góc độ kỹ thuật rằng "tốc độ băm được suy ra từ thời gian khối và độ khó, và bằng chứng hiện tại không đủ để xác định liệu sức mạnh tính toán có giảm hay không. Vẫn cần thêm thời gian và quan sát trung bình động", Alex Thorn cũng cho biết Iran có thể đang khai thác và trang web khai thác có thể đã bị tấn công.

Câu chuyện về hoạt động khai thác của Iran không còn mới nữa. Vào tháng 5 năm nay, tổ chức đối lập của Iran là NCRI đã xuất bản một bài viết dài phác thảo nhiều năm khai thác Bitcoin ở Iran. Sau đây là toàn văn.

Các mỏ Bitcoin có liên kết với chính phủ Iran bao gồm các hàng "máy chủ máy tính chuyên dụng" (thợ đào ASIC) tiêu thụ điện ở quy mô công nghiệp. Trong những năm gần đây, tình trạng mất điện nghiêm trọng đã xảy ra trên khắp Iran, khiến nhiều ngôi nhà chìm trong bóng tối và các nhà máy phải đóng cửa trong nhiều giờ hoặc thậm chí nhiều ngày. Các cuộc điều tra ngày càng chỉ ra một động lực tiềm ẩn làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng: các hoạt động khai thác tiền điện tử quy mô lớn do các tác nhân chính phủ Iran điều hành hoặc che giấu, đặc biệt là Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC).

Những mỏ Bitcoin bí mật hoặc bán chính thức này tiêu thụ một lượng điện khổng lồ, thường hoạt động ở mức giá được trợ cấp cao hoặc thậm chí miễn phí, trên thực tế là chuyển hướng năng lượng từ lưới điện quốc gia sang các lợi ích tư nhân.

Sự trỗi dậy của hoạt động khai thác Bitcoin tại Iran

Iran bắt đầu dấn thân vào hoạt động khai thác tiền điện tử vào cuối những năm 2010, khi quốc gia này tìm kiếm những cách thức sáng tạo để thoát khỏi tình trạng cô lập về kinh tế. Sau khi Hoa Kỳ nối lại các lệnh trừng phạt vào năm 2018, chính phủ coi tiền điện tử là một công cụ để vượt qua các hạn chế về ngân hàng và tạo ra doanh thu. Đến năm 2019, chế độ tôn giáo đã chính thức công nhận khai thác tiền điện tử là một ngành công nghiệp hợp pháp, giới thiệu hệ thống cấp phép cho thợ đào và thu hút đầu tư bằng giá điện rẻ, với điều kiện tất cả Bitcoin khai thác được phải được bán cho Ngân hàng Trung ương Iran.

Viễn cảnh về điện được trợ cấp đã thu hút các cường quốc trong nước và các đối tác nước ngoài, đặc biệt là các nhà đầu tư Trung Quốc, những người đã thành lập các trang trại khai thác Bitcoin lớn tại các khu thương mại tự do và các nhà kho xa xôi của Iran.

Ngành năng lượng của Iran nhanh chóng cảm nhận được những tác động. Vào giữa năm 2019, chính quyền đổ lỗi cho sự gia tăng đột biến các trang trại khai thác tiền điện tử chưa đăng ký là nguyên nhân khiến mức tiêu thụ điện trên toàn quốc tăng đột biến 7% "bất thường". Các báo cáo lẻ tẻ cho thấy các máy khai thác xuất hiện ở những địa điểm bất ngờ, từ các nhà máy bỏ hoang đến các văn phòng chính phủ và thậm chí cả các nhà thờ Hồi giáo được hưởng điện miễn phí hoặc cực rẻ. Hàng nghìn máy khai thác bất hợp pháp đã bị tịch thu khi các quan chức nhận ra rằng nhiều thợ đào đang hoạt động bí mật để tận dụng nguồn điện thấp hơn nhiều so với giá thị trường.

Tính đến năm 2020, chính phủ đã cấp giấy phép cho khoảng 1.000 trang trại khai thác tiền điện tử, nhưng hầu hết các hoạt động khai thác vẫn diễn ra ngầm. Cựu Tổng thống Hassan Rouhani thừa nhận vào năm 2021 rằng khoảng 85% hoạt động khai thác ở Iran là không có giấy phép—một nền kinh tế xám khổng lồ tiêu thụ điện mà không được quản lý hoặc thanh toán.

Đằng sau sự gia tăng này là nhu cầu kiếm tiền từ các nguồn năng lượng dồi dào của Tehran trong bối cảnh bị trừng phạt. Hoạt động khai thác Bitcoin về cơ bản là chuyển đổi năng lượng thành giá trị tiền điện tử. Với việc xuất khẩu dầu bị hạn chế, chế độ này đã "xuất khẩu" năng lượng bằng cách sử dụng dầu và khí đốt dư thừa để tạo ra điện và khai thác, sau đó bán Bitcoin thu được ra nước ngoài để đổi lấy ngoại tệ mạnh hoặc hàng hóa nhập khẩu. Ước tính tính đến năm 2021, 4,5% hoạt động khai thác Bitcoin toàn cầu diễn ra tại Iran, tạo ra "hàng trăm triệu đô la" doanh thu từ tài sản tiền điện tử cho nền kinh tế bị trừng phạt.

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo tham gia trò chơi

Tính đến năm 2019-2020, các báo cáo chỉ ra rằng nhóm quyền lực có ảnh hưởng nhất của Tehran, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) và các thực thể do Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei kiểm soát, đã có bước tiến lớn vào khai thác tiền điện tử. Theo chỉ thị của Khamenei, IRGC đã hợp tác với các công ty nước ngoài để xây dựng các trang trại khai thác lớn nhằm kiếm Bitcoin và bù đắp cho các khoản lỗ trong các kênh đô la của Iran. Một trường hợp điển hình là một mỏ Bitcoin công suất 175 megawatt ở Rafsanjan, Tỉnh Kerman, về danh nghĩa là một liên doanh giữa các công ty trực thuộc IRGC và các nhà đầu tư nước ngoài, bị thu hút bởi giá điện cực thấp của Iran.

Những mỏ này thường nằm trong các khu kinh tế đặc biệt hoặc căn cứ quân sự do IRGC kiểm soát, được cung cấp điện độc quyền và hầu như không bị quản lý. Các báo cáo điều tra đã chỉ ra rằng các tổ chức liên kết với IRGC - bao gồm các tổ chức tôn giáo lớn như Astan Quds Razavi - đã hình thành nên một "độc quyền tiền điện tử" trên thực tế, kiếm lợi nhuận bằng cách cướp bóc điện quốc gia. Những thợ đào được nhà nước hậu thuẫn này thực sự sử dụng điện miễn phí (hoặc chỉ đơn giản là từ chối trả hóa đơn) và hoạt động vô đạo đức với các mối quan hệ chính trị và sự bảo vệ có vũ trang.

Nhiều nguồn tin đã xác nhận rằng chế độ Iran cấp cho quân đội và bộ máy an ninh của mình những đặc quyền trong lĩnh vực khai thác mỏ. Vào năm 2022, quốc hội đã lặng lẽ thông qua một dự luật cho phép quân đội xây dựng các nhà máy điện và đường dây truyền tải tư nhân. Điều này giúp IRGC tiếp cận trực tiếp với nguồn điện được trợ cấp (và thậm chí cả các nguồn điện do công chúng sở hữu) - cơ sở hạ tầng lẽ ra phải cung cấp cho các thành phố và ngành công nghiệp, nhưng hiện đang bị chuyển hướng sang các hoạt động khai thác tiền điện tử bí mật.

Các cơ quan quản lý đã làm rất ít để hạn chế những hoạt động này. Vào năm 2021, Bộ Năng lượng đã cố gắng đóng cửa một mỏ khai thác bất hợp pháp, nhưng các chiến binh IRGC đã trực tiếp cản trở cuộc đột kích để đảm bảo rằng hoạt động khai thác không bị gián đoạn. Bộ Tình báo đã từ chối can thiệp vào IRGC, chứng minh thêm quyền miễn trừ của các hoạt động khai thác của Lực lượng Vệ binh Cách mạng. Trong khi chính quyền công khai đàn áp những người khai thác "bất hợp pháp" quy mô nhỏ, thì các mỏ quy mô lớn do những người trong chế độ điều hành hoặc cho những người trong chế độ thường không bị ảnh hưởng.

Theo một số ước tính, hơn một nửa thiết bị khai thác ở Iran do các thực thể được nhà nước hậu thuẫn kiểm soát. Dữ liệu khảo sát cho thấy tính đến năm 2023, có khoảng 180.000 máy khai thác tiền điện tử đang hoạt động tại Iran, trong đó khoảng 100.000 máy thuộc về nhà nước hoặc các công ty liên kết (như Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo). Điều này có nghĩa là Vệ binh Cách mạng và các đối tác của mình, dưới vỏ bọc là "các ngành công nghiệp hợp pháp", thực sự kiểm soát phần lớn năng lực khai thác tiền điện tử của Iran. Những tác nhân này đặt hoạt động khai thác và lợi ích mà nó mang lại lên trên nhu cầu của người dân.

Điều đáng chú ý là ngay cả khi cuộc khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng, phương tiện truyền thông của Vệ binh Cách mạng vẫn chuyển hướng xung đột bằng cách công khai "cuộc đàn áp các mỏ khai thác bất hợp pháp" của mình theo cách nổi bật - phương pháp quan hệ công chúng này khá trớ trêu, vì quy định về điện không phải là trách nhiệm của Vệ binh Cách mạng và các mỏ mà họ vận hành chính là nguyên nhân cốt lõi của vấn đề.

Tiêu thụ điện của các mỏ Bitcoin của Iran

Quy mô tiêu thụ năng lượng của các mỏ tiền điện tử của Iran (đặc biệt là các mỏ do nhà nước hậu thuẫn) là rất lớn. Do tính bí mật của hoạt động của các cơ sở, dữ liệu chính xác rất khó có được, nhưng cả các đánh giá chính thức và độc lập đều xác nhận rằng các mỏ đã trở thành gánh nặng lớn đối với hệ thống điện của Iran.

Tải trọng nhiều gigawatt

Theo Bộ Năng lượng, hoạt động khai thác tiền điện tử có thể tiêu thụ tới 2.000 megawatt (2 gigawatt) điện trong giờ cao điểm—tương đương với sản lượng của hai đến ba nhà máy điện hạt nhân, mặc dù chính phủ đã ra lệnh đóng cửa các hoạt động khai thác trong thời gian thiếu điện. Các quan chức năng lượng lưu ý vào cuối năm 2024 rằng chỉ riêng hoạt động khai thác bất hợp pháp đã gây ra sự gia tăng 16% theo năm về nhu cầu điện quốc gia.

Điều này phù hợp với các báo cáo trước đó rằng các hoạt động khai thác không có giấy phép đã tiêu thụ khoảng 2 gigawatt điện vào năm 2020-21, khi tổng công suất phát điện của Iran chỉ là 60-70 gigawatt. Để tham khảo, 1 gigawatt điện có thể đáp ứng nhu cầu hàng ngày của một thành phố có hàng trăm nghìn người—do đó, tác động của 2 gigawatt điện do hoạt động khai thác tiêu thụ là rất đáng kể.

Các vụ tịch thu và đánh giá chính thức

Tavanir, công ty điện lực quốc gia của Iran, tiếp tục tiến hành trấn áp các máy khai thác bất hợp pháp. Các nhà chức trách tuyên bố đã tịch thu hơn 252.000 máy khai thác bất hợp pháp kể từ đầu năm 2022 và các quan chức cho biết nếu các thiết bị này tiếp tục hoạt động, chúng sẽ tiêu thụ khoảng 4 gigawatt điện. "Con số này tương đương với tổng lượng điện tiêu thụ của ba hoặc bốn tỉnh nhỏ ở Iran", phó chủ tịch của Tavanir cho biết.

Ngay cả sau các vụ tịch thu trên diện rộng, hàng chục nghìn máy khai thác chưa đăng ký vẫn tiếp tục hoạt động - và nhiều trang trại khai thác năng lượng cao được cấp phép (bao gồm cả các mỏ do nhà nước hậu thuẫn) chưa bao giờ được đưa vào phạm vi điều chỉnh. Đầu năm 2023, một phát ngôn viên của Bộ Năng lượng Iran thừa nhận rằng khoảng 0,8 gigawatt (800 megawatt) nhu cầu điện của đất nước vào thời điểm đó đến từ hoạt động khai thác tiền điện tử (phần lớn là bất hợp pháp). Con số này có vẻ không cao, nhưng nó có thể trở thành điểm quan trọng khiến lưới điện buộc phải thực hiện phân bổ điện trong thời gian tiêu thụ điện cao điểm. Cứ 100 megawatt điện được các trang trại khai thác sử dụng có nghĩa là 30.000 hộ gia đình hoặc nhà máy và tòa nhà văn phòng có quy mô tương ứng sẽ mất nguồn cung cấp điện.

Điện giá rẻ = lợi nhuận khổng lồ

Giá điện trợ cấp cực kỳ thấp của Iran (một số người dùng chỉ trả 0,01-0,05 đô la cho mỗi kWh) khiến hoạt động khai thác tiền điện tử trở nên cực kỳ có lợi nhuận. Phân tích cho thấy chi phí khai thác một Bitcoin duy nhất ở Iran có thể thấp tới 1.300 đô la, trong khi giá thị trường toàn cầu của Bitcoin sẽ đạt 30.000-40.000 đô la vào cuối năm 2024. Biên lợi nhuận gấp 20-30 lần giải thích lý do tại sao các thực thể như Vệ binh Cách mạng sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong hoạt động khai thác bất hợp pháp.

Mức độ tiêu thụ năng lượng của nó thật đáng kinh ngạc: một Bitcoin duy nhất tiêu thụ hơn 300.000 kilowatt-giờ điện - tương đương với tổng mức tiêu thụ điện hàng ngày của 35.000 hộ gia đình Iran. Nói cách khác, cứ mỗi bitcoin mà các mỏ này sản xuất ra, thì tương đương với việc hàng chục nghìn ngôi nhà bị cắt điện trong cả một ngày. Cựu Bộ trưởng Năng lượng Reza Ardakkanian đã cảnh báo rằng theo một số ước tính, các hoạt động khai thác tiền điện tử tiêu thụ gần 10% tổng sản lượng điện của Iran.

Thị phần toàn cầu và giá dầu tương đương

Vào năm 2021, hoạt động khai thác bitcoin của Iran chiếm khoảng 4%-8% mạng lưới toàn cầu.Mặc dù các cuộc đàn áp và điều chỉnh độ khó khai thác đã làm giảm thị phần của nước này (chính thức xuống còn 0,5%-1% vào năm 2022 và dưới 0,1% vào cuối năm 2024), Iran vẫn là một nhân tố chính. Các nhà phân tích của Elliptic tính toán rằng vào năm 2020, các máy khai thác của Iran sẽ cần khoảng 10 triệu thùng dầu thô mỗi năm để tạo ra điện, tương đương với 4% lượng dầu xuất khẩu của Iran vào thời điểm đó. Sự tương phản này cho thấy rõ ràng rằng Iran đang đốt cháy các nguồn tài nguyên dầu khí vốn có thể được xuất khẩu hoặc sử dụng cho mục đích dân sự chỉ để sản xuất Bitcoin.

Điều quan trọng cần lưu ý là cuộc khủng hoảng điện của Iran không hoàn toàn do khai thác bitcoin. Nhiều thập kỷ đầu tư không đủ, tiêu thụ quá mức do trợ cấp và quản lý yếu kém đã gây căng thẳng cho cơ sở hạ tầng điện. Các chuyên gia cho biết các nhà máy điện cũ kỹ và nhiên liệu quản lý yếu kém đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt theo mùa. Nhưng sự đồng thuận là hoạt động khai thác tiền điện tử không được quản lý, đặc biệt là của những người có bảo trợ, đã trở thành nguồn gây căng thẳng chính cho lưới điện—những mỏ này thúc đẩy nhu cầu chung và tiếp tục hoạt động trong giờ cao điểm, làm tăng đáng kể áp lực lên nguồn cung cấp điện.

Bằng chứng về cuộc khủng hoảng mất điện

Kể từ năm 2019, người dân Iran đã phải trải qua tình trạng mất điện luân phiên, tình trạng này ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn trong những năm gần đây. Mùa hè nóng nực làm tăng mức tiêu thụ năng lượng của máy điều hòa không khí, trong khi nhu cầu sưởi ấm vào mùa đông và tình trạng thiếu nhiên liệu của nhà máy điện khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn. Hoạt động khai thác tiền điện tử đã tăng gấp đôi áp lực và thậm chí còn được đưa vào một cách rõ ràng trong các biện pháp ứng phó khẩn cấp.

2021: Mất điện và lệnh cấm khai thác

Vào tháng 1 năm 2021, tình trạng mất điện đột ngột ở Tehran và các thành phố lớn khác đã gây ra sự phẫn nộ của công chúng. Các quan chức đổ lỗi cho sự gia tăng khai thác bất hợp pháp (kết hợp với hạn hán làm cắt giảm sản lượng thủy điện). Trước thềm cuộc bầu cử vào tháng 6, tình trạng mất điện trở nên tồi tệ hơn, buộc Tổng thống Hassan Rouhani phải ban hành lệnh cấm khai thác hoàn toàn trong bốn tháng (tháng 5-tháng 9 năm 2021). Ông cho rằng các mỏ không có giấy phép là những kẻ ngốn điện và hứa sẽ trấn áp.

Vào thời điểm đó, nhu cầu điện cao điểm của Iran là khoảng 60.000 megawatt và việc đóng cửa các mỏ dự kiến sẽ giải phóng hàng nghìn megawatt điện. Dữ liệu toàn cầu cũng cho thấy một sự sụt giảm ngắn trong thị phần sức mạnh tính toán bitcoin của Iran trong thời gian lệnh cấm diễn ra. Nhưng việc thực thi không đồng đều — đặc biệt là đối với các mỏ liên quan đến Lực lượng Vệ binh Cách mạng — và tình trạng mất điện vẫn tiếp diễn vào mùa hè năm 2021. Chính phủ thừa nhận khai thác mỏ là một trong những nguyên nhân gây ra "mùa hè đen tối", bên cạnh nhiệt độ cao và cơ sở hạ tầng xuống cấp.

2022-2023: Tình trạng thiếu hụt liên tục và các biện pháp tại địa phương

Sau khi lệnh cấm được dỡ bỏ vào năm 2021, cả hoạt động khai thác hợp pháp và bất hợp pháp đều phục hồi. Trước khi mùa đông đến vào cuối năm 2022, công ty điện lực quốc gia đã cảnh báo rằng hoạt động khai thác bất hợp pháp sẽ dẫn đến 10% tình trạng mất điện trong mùa. Mặc dù chính quyền yêu cầu các mỏ được cấp phép phải đóng cửa trong thời gian tiêu thụ điện cao điểm và tuyên bố sẽ truy tìm các mỏ bất hợp pháp, nhưng kết quả vẫn còn hạn chế.

Tính đến giữa năm 2023, Iran vẫn phải đối mặt với cái gọi là "khoảng cách điện". Bộ Năng lượng một lần nữa đổ lỗi cho những người khai thác không có giấy phép đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt, trong khi phải khẩn trương vận chuyển nhiên liệu đến các nhà máy điện và nhập khẩu điện từ các nước láng giềng. Tình trạng mất điện vẫn thường xuyên xảy ra vào mùa hè và mùa đông, nhưng phạm vi nhỏ hơn một chút so với cuộc khủng hoảng năm 2021.

Mùa hè năm 2024: "Siêu khủng hoảng"

Vào mùa hè năm 2024, Iran đã trải qua đợt nắng nóng tồi tệ nhất trong 50 năm, với mức tiêu thụ điện kỷ lục. Vào tháng 8, các cơ quan chính phủ và trường học tại 27 trong số 31 tỉnh của đất nước đã buộc phải đóng cửa toàn bộ hoặc một phần để tiết kiệm điện. Ngay cả với các biện pháp cực đoan này, nhiều nơi vẫn thực hiện cắt điện theo kế hoạch. Truyền thông Iran gọi đây là "siêu khủng hoảng" và đưa tin rằng thiệt hại kinh tế hàng năm do mất điện vượt quá 25 tỷ đô la.

Ngành công nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề—việc cắt điện đã khiến các nhà máy thép và xi măng phải đóng cửa trong nhiều ngày. Trong bối cảnh công chúng ngày càng phẫn nộ, các quan chức một lần nữa chỉ ra hoạt động khai thác bất hợp pháp là một yếu tố làm trầm trọng thêm (cùng với thời tiết khắc nghiệt). Bộ trưởng năng lượng khi đó đã đưa ra phần thưởng cho những người báo cáo về các mỏ khai thác ngầm, thừa nhận rằng những người khai thác không có giấy phép đã "ảnh hưởng nghiêm trọng đến lưới điện và xâm phạm quyền công cộng" bằng cách tiêu thụ điện được trợ cấp.

Mùa đông 2024-25: Đợt lạnh, mất điện

Sự thay đổi của các mùa không giúp làm dịu cuộc khủng hoảng. Một đợt lạnh vào cuối năm 2024 đã gây ra tình trạng thiếu khí đốt tự nhiên (hầu hết các nhà máy điện của Iran đều chạy bằng khí đốt) và tình trạng mất điện lại tái diễn ở các thành phố lớn. Các quan chức đã ra lệnh đóng cửa tất cả các mỏ được cấp phép, nhưng người ta tin rằng một số mỏ mạnh nhất vẫn đang hoạt động. Các cuộc điều tra cho thấy một số mỏ, bao gồm cả những mỏ có liên quan đến Lực lượng Vệ binh Cách mạng, vẫn đang hoạt động ở mức căng thẳng lưới điện cao nhất, trong khi các cộng đồng xung quanh chìm trong bóng tối. Việc thực thi có chọn lọc này đã làm dấy lên sự tức giận và nghi ngờ của công chúng.

Chính phủ hiếm khi công khai thừa nhận "sự đóng góp" của hoạt động khai thác theo tổ chức vào tình trạng mất điện, thường đổ lỗi cho việc tiêu thụ điện gia dụng tăng, hạn hán hoặc sử dụng máy điều hòa quá mức. Nhưng người dân và các nhà quan sát độc lập từ lâu đã tìm ra sự thật. Đến năm 2025, các khẩu hiệu và phương tiện truyền thông xã hội ở Iran thường xuyên chỉ trích "mafia trộm điện". Ngay cả một số nhà lập pháp và cựu quan chức của tổ chức cũng chỉ trích việc khai thác tràn lan, đang phá hủy lưới điện vốn đã mong manh.

Chi phí cho sinh kế của người dân

Lượng điện lớn được chuyển bí mật cho ngành khai thác tiền điện tử đã gây ra nỗi đau thực sự cho cuộc sống hàng ngày của người dân Iran. Mỗi megawatt điện mà một mỏ Bitcoin tiêu thụ có nghĩa là nguồn cung cấp cho các hộ gia đình, bệnh viện và nhà máy sẽ giảm đi một megawatt. Hành vi chuyển hướng điện quốc gia để sử dụng riêng này đang gây hại trực tiếp đến người dân thường ở nhiều khía cạnh.

Tình thế tiến thoái lưỡng nan của gia đình

Tại những cộng đồng thường xuyên mất điện, người dân phải chịu đựng mùa hè nóng nực không có điều hòa và mùa đông giá lạnh không có lò sưởi. Thức ăn trong tủ lạnh bị hỏng và nguồn cung cấp nước máy phụ thuộc vào máy bơm điện bị cắt. Vào tháng 7 năm 2021, nhiều cư dân Tehran đã bị mắc kẹt trong thang máy hoặc trên những con đường tối do mất điện đột ngột. Đến năm 2024, tình trạng mất điện đã trở nên phổ biến đến mức mọi người thậm chí còn chia sẻ "lịch trình cắt điện" trên mạng xã hội để lên kế hoạch cho cuộc sống của họ. Điều vô lý nhất là trong khi người dân được yêu cầu tiết kiệm điện, một số cơ sở được chế độ bảo vệ lại ngốn điện 24 giờ một ngày. Như một người Iran đã nói: "Chúng tôi ngồi trong bóng tối chỉ để giữ cho thợ đào Bitcoin tiếp tục hoạt động."

Khủng hoảng y tế và an ninh

Mất điện liên tục đe dọa các dịch vụ công cộng quan trọng. Mặc dù các bệnh viện có thể dựa vào máy phát điện dự phòng để duy trì hoạt động của thiết bị hỗ trợ sự sống, nhưng không phải tất cả các phòng khám đều có nguồn điện dự phòng đáng tin cậy. Trong đợt mất điện mùa hè năm 2024, một số bệnh viện thành phố nhỏ đã phải hoãn các ca phẫu thuật và chuyển bệnh nhân vì máy điều hòa không khí ngừng hoạt động.

Đèn giao thông và đèn đường tắt, gây ra nhiều vụ tai nạn, và bóng tối vào ban đêm gây ra nguy cơ mất an toàn. Trớ trêu thay, khi các bệnh viện chìm trong bóng tối, các căn cứ và mỏ của Lực lượng Vệ binh Cách mạng lại sáng rực - sự tương phản rõ nét này phơi bày những ưu tiên bị bóp méo.

Thiệt hại kinh tế

Mất điện đã khiến nền kinh tế Iran thiệt hại hàng chục tỷ đô la. Từ các tiệm bánh đến các nhà máy chế biến, các doanh nghiệp nhỏ đã buộc phải đóng cửa; các ngành công nghiệp nặng như thép và xi măng phải đối mặt với thiệt hại về thiết bị và chậm giao hàng. Phương tiện truyền thông trong ngành năng lượng "Pakistan Electricity News" ước tính rằng đất nước này mất hơn 25 tỷ đô la mỗi năm do mất điện, cuối cùng dẫn đến giá cả tăng, thất nghiệp và giảm các dịch vụ mà toàn xã hội phải gánh chịu. Khoảng cách ngày càng lớn giữa cung và cầu này phần lớn là do mức tiêu thụ điện năng ẩn của hoạt động khai thác tiền điện tử.

Góc nhìn dữ liệu

Như đã đề cập ở trên, việc khai thác một bitcoin tiêu thụ khoảng 300 megawatt-giờ điện, tương đương với mức tiêu thụ điện hàng ngày của 35.000 hộ gia đình. Theo một tính toán khác, các quan chức Iran cho biết mỗi máy khai thác tiêu thụ lượng điện tương đương với 10 hộ gia đình. Hoạt động liên tục của hàng chục nghìn máy khai thác có nghĩa là lượng điện có thể chiếu sáng cho hàng trăm nghìn hộ gia đình đang bị các máy khai thác tiêu thụ. Trong thời kỳ tiêu thụ điện cao điểm vào mùa hè, việc phân phối điện này thậm chí có thể khiến toàn bộ thủ phủ của tỉnh chìm trong bóng tối. Không có gì ngạc nhiên khi dư luận Iran ngày càng gọi hoạt động khai thác bí mật chính thức là "đánh cắp hàng nghìn ngọn đèn".

Sự phẫn nộ của công chúng và những kẻ chịu tội

Khi hóa đơn tiền điện tăng cao, sự tức giận của công chúng tiếp tục leo thang. Ngày càng nhiều người nhận ra rằng đây về cơ bản là một hiện tượng tham nhũng trong đó tầng lớp đặc quyền làm giàu cho bản thân trong khi người dân thường phải chịu cảnh mất điện.

Phương tiện truyền thông chính thức vẫn đổ lỗi cho "việc sử dụng quá mức điện" hoặc lỗi kỹ thuật của công chúng, cố tình hạ thấp tác động của hoạt động khai thác trong hệ thống. Nhưng lời lẽ hoa mỹ này ngày càng trở nên kém hiệu quả. Mọi người thường nghi ngờ rằng "các mỏ bất hợp pháp" đã được điều tra chỉ là những con cá và con tôm nhỏ, còn các hố đen năng lượng thực sự là những mỏ lớn được Vệ binh Cách mạng bảo vệ. Trên thực tế, mỗi cuộc đột kích chủ yếu nhắm vào các máy khai thác nhỏ trong các trang trại xa xôi hoặc nhà dân, trong khi các nhà kho ở các khu vực hạn chế của quân đội thì an toàn và vững chắc. Việc thực thi pháp luật có chọn lọc này đã làm tăng thêm sự chế giễu của công chúng và làm xói mòn lòng tin của mọi người vào sự chân thành của chính phủ trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng điện.

Một canh bạc tốn kém

Các "biện pháp sáng tạo" ban đầu nhằm giải quyết các lệnh trừng phạt giờ đây đã phát triển thành một cuộc khủng hoảng năng lượng tự gây ra. "Thí nghiệm khai thác Bitcoin do nhà nước hậu thuẫn" của Iran do Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo và các trung tâm quyền lực khác thúc đẩy đã trao đổi ngoại tệ mạnh, nhưng phải trả giá bằng sự sụp đổ của lưới điện. Đối với giới tinh hoa cầm quyền, hoạt động kinh doanh tiền điện tử của Quân đoàn Vệ binh Cách mạng rất béo bở, nhưng trên thực tế, nó lại là ký sinh trùng trên nền kinh tế và cơ sở hạ tầng của đất nước. Mỗi bitcoin được sản xuất dưới sự bảo vệ của nó có nghĩa là mức tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch điên rồ hơn, lượng khí thải gây ô nhiễm nghiêm trọng hơn và thời kỳ đen tối kéo dài hơn đối với các doanh nghiệp và gia đình.

Để lách lệnh trừng phạt, Tehran vô tình tạo ra một "chợ đen năng lượng" do các tổ chức đặc quyền thống trị. Hậu quả là: tham nhũng được thể chế hóa, dòng vốn chảy ra nước ngoài tăng lên và nhà nước tiếp tục làm suy yếu quyền kiểm soát hệ thống năng lượng.

Đối với hàng chục triệu người Iran, hy vọng nằm ở việc thiết lập một chính sách năng lượng minh bạch và hiện đại hơn - chấm dứt các đặc quyền của "độc quyền tiền điện tử" và đưa điện trở lại các tài sản công cộng. Nếu mạng lưới ngầm đằng sau Lực lượng Vệ binh Cách mạng không bị cắt đứt hoặc thực sự bị quản lý, sẽ không có giải pháp nào cho cuộc khủng hoảng. Lưới điện sẽ tiếp tục quá tải và người dân vẫn phải chịu chi phí cho những bóng đèn nhấp nháy và những đêm hè oi bức.

Tình hình hiện tại của Iran là một lời cảnh báo. Khi khai thác trở thành công cụ kiếm tiền của tầng lớp đặc quyền, nó không chỉ phá hủy an ninh năng lượng mà còn khơi dậy sự phẫn nộ của công chúng và đẩy toàn bộ đất nước đến bờ vực sụp đổ.

Liên kết gốc