Sự thoái trào của Layer1? Appchain cho phép các ứng dụng hàng đầu "ăn" mất giá trị của các chuỗi công cộng như thế nào?

Tiêu đề gốc: "Tóm tắt hàng tuần của IOSG | Sự đào tẩu và Độc lập: Xem xét lại Luận án Appchain #288"

Tác giả gốc: Jiawei, IOSG Ventures

Ba năm trước, chúng tôi đã viết một bài viết về Appchain. Nguồn cảm hứng đến khi dYdX thông báo sẽ chuyển giao thức phái sinh phi tập trung từ StarkEx L2 sang Cosmos Chain, ra mắt phiên bản 4 dưới dạng một blockchain độc lập dựa trên Cosmos SDK và cơ chế đồng thuận Tendermint.

Vào năm 2022, Appchain có thể là một lựa chọn công nghệ tương đối hạn chế. Khi chúng ta bước sang năm 2025, với sự ra mắt ngày càng nhiều Appchain, đặc biệt là Unichain và HyperEVM, bối cảnh cạnh tranh của thị trường đang âm thầm thay đổi, và một xu hướng xoay quanh Appchain đang hình thành. Bài viết này sẽ khám phá Luận án Appchain của chúng tôi từ góc nhìn này. Ý tưởng về Unichain xuất hiện từ năm 2022. Nhà sáng lập Nascent, Dan Elitzer, đã xuất bản cuốn "Sự tất yếu của UNIchain", nhấn mạnh quy mô, thương hiệu, cấu trúc thanh khoản của Uniswap, cũng như nhu cầu về hiệu suất và nắm bắt giá trị, đồng thời chỉ ra sự cần thiết của việc ra mắt Unichain. Các cuộc thảo luận về Unichain đã diễn ra liên tục kể từ đó. Unichain chính thức ra mắt vào tháng 2, và hơn 100 ứng dụng và nhà cung cấp cơ sở hạ tầng đã và đang xây dựng trên nền tảng này. Tổng giá trị giao dịch (TVL) hiện tại của Unichain khoảng 1 tỷ đô la, xếp hạng Unichain trong số năm nền tảng L2 hàng đầu. Các khối flash với thời gian khối 200ms và mạng lưới xác minh Unichain sẽ được ra mắt trong tương lai.

Nguồn: DeFiLlama

Là một perp, Hyperliquid rõ ràng đã có nhu cầu về Appchain và tùy chỉnh sâu ngay từ ngày đầu tiên. Ngoài sản phẩm cốt lõi của mình, Hyperliquid cũng đã ra mắt HyperEVM, giống như HyperCore, được bảo mật bởi cơ chế đồng thuận HyperBFT. Nói cách khác, ngoài sản phẩm perp mạnh mẽ của mình, Hyperliquid cũng đang khám phá tiềm năng xây dựng một hệ sinh thái. Hệ sinh thái HyperEVM hiện tự hào có hơn 2 tỷ đô la TVL và các dự án hệ sinh thái đang bắt đầu xuất hiện. Sự phát triển của Unichain và HyperEVM thể hiện rõ hai điểm chính: Bối cảnh cạnh tranh L1/L2 đang bắt đầu phân kỳ. TVL kết hợp của hệ sinh thái Unichain và HyperEVM vượt quá 3 tỷ đô la. Các tài sản này trước đây sẽ được tập trung vào các nền tảng L1/L2 đa năng như Ethereum và Arbitrum. Việc phát triển độc lập các ứng dụng hàng đầu đã trực tiếp dẫn đến việc mất đi các nguồn giá trị cốt lõi của các nền tảng này, bao gồm TVL, khối lượng giao dịch, phí giao dịch và MEV. Trước đây, các nền tảng và ứng dụng L1/L2 như Uniswap và Hyperliquid có mối quan hệ cộng sinh: các ứng dụng mang lại hoạt động và người dùng cho nền tảng, trong khi nền tảng cung cấp bảo mật và cơ sở hạ tầng. Giờ đây, Unichain và HyperEVM đã tự mình trở thành các lớp nền tảng, cạnh tranh trực tiếp với các nền tảng L1/L2 khác. Chúng không chỉ cạnh tranh về người dùng và thanh khoản mà còn về các nhà phát triển, mời gọi các dự án khác xây dựng trên chuỗi của mình. Điều này đã thay đổi đáng kể bối cảnh cạnh tranh. Con đường mở rộng của Unichain và HyperEVM khác biệt so với các nền tảng L1/L2 hiện có. Các nền tảng L1/L2 thường xây dựng cơ sở hạ tầng trước rồi mới đưa ra các ưu đãi để thu hút các nhà phát triển. Mặt khác, Unichain và HyperEVM áp dụng mô hình "sản phẩm trước tiên" - trước tiên họ thiết lập một sản phẩm cốt lõi đã được thị trường chứng minh với lượng người dùng lớn và nhận diện thương hiệu, sau đó xây dựng một hệ sinh thái và hiệu ứng mạng lưới xung quanh sản phẩm này.

Con đường này hiệu quả và bền vững hơn. Thay vì "mua" hệ sinh thái thông qua các ưu đãi cao dành cho nhà phát triển, họ "thu hút" nó thông qua hiệu ứng mạng lưới và lợi thế công nghệ của các sản phẩm cốt lõi. Các nhà phát triển lựa chọn xây dựng trên HyperEVM vì người dùng giao dịch tần suất cao và nhu cầu thực tế tại đó, chứ không phải vì những lời hứa hẹn mơ hồ về ưu đãi. Đây rõ ràng là một mô hình tăng trưởng hữu cơ và bền vững hơn.

Điều gì đã thay đổi trong ba năm qua?

Nguồn: zeeve

Thứ nhất, sự trưởng thành của công nghệ và sự phát triển của các nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba. Ba năm trước, việc xây dựng Appchain yêu cầu các nhóm phải nắm vững toàn bộ công nghệ blockchain. Tuy nhiên, với sự phát triển và trưởng thành của các dịch vụ RaaS như OP Stack, Arbitrum Orbit và AltLayer, các nhà phát triển có thể kết hợp các mô-đun theo yêu cầu, từ thực thi và khả năng truy cập dữ liệu đến thanh toán và khả năng tương tác, giống như sử dụng dịch vụ đám mây. Điều này làm giảm đáng kể độ phức tạp về kỹ thuật và vốn đầu tư ban đầu cần thiết để xây dựng Appchain. Sự chuyển đổi trong mô hình vận hành từ xây dựng cơ sở hạ tầng nội bộ sang mua dịch vụ mang lại sự linh hoạt và khả thi cho đổi mới ở lớp ứng dụng.

Thứ hai, thương hiệu và tầm ảnh hưởng của người dùng. Chúng ta đều biết rằng sự chú ý là một nguồn lực khan hiếm. Người dùng có xu hướng trung thành với thương hiệu của ứng dụng, chứ không phải công nghệ nền tảng của nó: người dùng sử dụng Uniswap vì trải nghiệm sản phẩm, chứ không phải vì nó chạy trên Ethereum. Với việc ví đa chuỗi được áp dụng rộng rãi và những cải tiến hơn nữa về trải nghiệm người dùng (UX), người dùng sẽ gần như không còn nhận ra sự khác biệt giữa các chuỗi khác nhau—điểm tiếp xúc ban đầu của họ thường là ví và ứng dụng. Khi các ứng dụng xây dựng chuỗi riêng, tài sản, danh tính và thói quen sử dụng của người dùng sẽ được nhúng vào hệ sinh thái ứng dụng, tạo ra một hiệu ứng mạng lưới mạnh mẽ.

Nguồn: Token Terminal

Quan trọng nhất, việc các ứng dụng theo đuổi chủ quyền kinh tế đang dần trở nên nổi bật hơn. Trong kiến trúc L1/L2 truyền thống, chúng ta có thể thấy dòng giá trị thể hiện xu hướng "từ trên xuống" rõ ràng:

· Lớp ứng dụng tạo ra giá trị (giao dịch Uniswap, cho vay Aave)

· Người dùng trả phí để sử dụng ứng dụng (phí ứng dụng + phí gas), một phần trong số đó thuộc về giao thức và một phần thuộc về LP hoặc những người tham gia khác

· 100% phí gas chảy vào trình xác thực L1 hoặc trình sắp xếp L2

· MEV được chia cho người tìm kiếm, người xây dựng và người xác thực theo các tỷ lệ khác nhau

· Cuối cùng, mã thông báo L1 nắm giữ các giá trị khác ngoài phí ứng dụng thông qua việc đặt cược

Trong chuỗi này, lớp ứng dụng tạo ra nhiều giá trị nhất sẽ nắm giữ ít giá trị nhất.

Theo Token Terminal, trong tổng giá trị tạo ra là 6,4 tỷ đô la của Uniswap (bao gồm lợi nhuận LP, phí gas và nhiều thứ khác), giao thức/nhà phát triển, nhà đầu tư vốn chủ sở hữu và người nắm giữ token chỉ nhận được chưa đến 1%. Kể từ khi ra mắt, Uniswap đã tạo ra 2,7 tỷ đô la doanh thu gas cho Ethereum, chiếm khoảng 20% phí thanh toán của Ethereum. Điều gì xảy ra nếu một ứng dụng có chuỗi riêng? Họ có thể thu phí gas và sử dụng token của riêng mình làm token gas. Họ cũng có thể nội bộ hóa MEV, giảm thiểu MEV độc hại bằng cách kiểm soát bộ phân loại và trả lại MEV lành mạnh cho người dùng. Ngoài ra, họ có thể tùy chỉnh các mô hình phí và triển khai các cấu trúc phí phức tạp hơn. Do đó, nội bộ hóa giá trị trở thành một lựa chọn lý tưởng cho các ứng dụng. Khi một ứng dụng có đủ sức mạnh thương lượng, nó tự nhiên đòi hỏi nhiều lợi ích kinh tế hơn. Do đó, các ứng dụng chất lượng cao có sự phụ thuộc yếu vào chuỗi cơ sở, trong khi chuỗi cơ sở lại phụ thuộc mạnh vào các ứng dụng chất lượng cao.

Tóm tắt

Nguồn: Dune@reallario

Biểu đồ trên so sánh sơ bộ doanh thu của các giao thức (màu đỏ) và các ứng dụng (màu xanh lá cây) kể từ năm 2020. Chúng ta có thể thấy rõ rằng giá trị mà các ứng dụng thu được đã tăng dần, đạt khoảng 80% trong năm nay. Điều này phần nào có thể đảo ngược lý thuyết nổi tiếng của Joel Monegro về "giao thức béo, ứng dụng mỏng".

Chúng ta đang chứng kiến sự chuyển đổi mô hình từ lý thuyết "giao thức béo" sang lý thuyết "ứng dụng béo". Trước đây, logic định giá cho các dự án tiền điện tử chủ yếu tập trung vào "những đột phá kỹ thuật" và sự phát triển của cơ sở hạ tầng cơ bản. Trong tương lai, việc định giá sẽ dần chuyển sang phương pháp dựa trên thương hiệu, lưu lượng truy cập và khả năng nắm bắt giá trị. Nếu các ứng dụng có thể dễ dàng xây dựng chuỗi riêng dựa trên các dịch vụ mô-đun, mô hình "thu tiền thuê" truyền thống của L1 sẽ bị thách thức. Cũng giống như sự trỗi dậy của SaaS đã làm giảm sức mạnh mặc cả của các gã khổng lồ phần mềm truyền thống, sự trưởng thành của cơ sở hạ tầng mô-đun cũng đang làm suy yếu vị thế độc quyền của L1.

Trong tương lai, vốn hóa thị trường của các ứng dụng hàng đầu chắc chắn sẽ vượt qua hầu hết các L1. Logic định giá của L1 sẽ chuyển từ "nắm bắt toàn bộ giá trị của hệ sinh thái" sang một "nhà cung cấp dịch vụ cơ sở hạ tầng" phi tập trung, ổn định và an toàn. Logic định giá của L1 sẽ gần gũi hơn với các sản phẩm công cộng tạo ra dòng tiền ổn định, thay vì các gã khổng lồ "độc quyền" có thể nắm giữ phần lớn giá trị của hệ sinh thái. Bong bóng định giá của nó sẽ bị bóp nghẹt ở một mức độ nhất định. L1 cũng cần xem xét lại vị thế của mình.

Về Appchain, quan điểm của chúng tôi là nhờ thương hiệu, mức độ nhận diện của người dùng và khả năng tùy chỉnh cao trên chuỗi, Appchain có thể nắm bắt tốt hơn giá trị người dùng dài hạn. Trong kỷ nguyên của "ứng dụng béo bở", những ứng dụng này không chỉ nắm bắt giá trị trực tiếp mà chúng tạo ra mà còn xây dựng các blockchain xung quanh chúng, tiếp tục ngoại hóa giá trị này và nắm bắt giá trị của cơ sở hạ tầng. Chúng vừa là sản phẩm vừa là nền tảng, phục vụ cả người dùng cuối và các nhà phát triển khác. Bên cạnh chủ quyền kinh tế, các ứng dụng hàng đầu cũng sẽ tìm kiếm các quyền chủ quyền khác: quyền quyết định nâng cấp giao thức, đặt hàng giao dịch và chống kiểm duyệt, và quyền sở hữu dữ liệu người dùng. Tất nhiên, bài viết này chủ yếu tập trung vào các ứng dụng hàng đầu như Uniswap và Hyperliquid, những ứng dụng đã ra mắt Appchain. Sự phát triển của Appchain vẫn đang trong giai đoạn đầu (Uniswap vẫn chiếm 71,4% TVL trên Ethereum). Các giao thức như Aave, vốn liên quan đến tài sản được đóng gói và tài sản thế chấp, phụ thuộc nhiều vào khả năng kết hợp trên chuỗi, không phù hợp với Appchain. Ngược lại, các perp, vốn chỉ yêu cầu bên ngoài là các oracle, lại phù hợp hơn với Appchain. Hơn nữa, Appchain không phải là lựa chọn tốt nhất cho các ứng dụng tầm trung và cần phân tích cụ thể từng trường hợp. Tôi sẽ không trình bày chi tiết ở đây.