Pantera Partner: Trong thời đại phục hưng quyền riêng tư, những công nghệ này đang thay đổi cuộc chơi.

Tiêu đề gốc: Privacy Renaissance: Kỷ nguyên tiếp theo của Blockchain

Tác giả gốc: Paul Veradittakit, Đối tác, Pantera Capital

Bản dịch gốc: Saoirse, Foresight News

Kể từ khi Bitcoin ra đời, khái niệm cốt lõi của ngành công nghiệp blockchain luôn bắt nguồn từ "tính minh bạch"—nó là một sổ cái mở và bất biến mà bất kỳ ai cũng có thể xem; niềm tin của nó đến từ "sự xác minh" hơn là danh tiếng của tổ chức. Chính tính minh bạch này cho phép các hệ thống phi tập trung hoạt động hiệu quả dựa trên các cơ chế chính trực và trách nhiệm giải trình.

Tuy nhiên, khi công nghệ blockchain ngày càng phát triển và các ứng dụng của nó được mở rộng, thì chỉ riêng "tính minh bạch" thôi là không đủ. Một thực tế mới đang nổi lên: bảo vệ quyền riêng tư là chìa khóa để đưa blockchain trở nên phổ biến, và nhu cầu về quyền riêng tư đang tăng tốc ở các cấp độ văn hóa, thể chế và công nghệ.

Tại Pantera Capital, chúng tôi đã tin tưởng vào quan điểm này ngay từ đầu—chúng tôi đã đầu tư vào Zcash vào năm 2015, một trong những dự án đầu tiên cố gắng đưa tính năng bảo vệ quyền riêng tư vào sổ cái bất biến. Chúng tôi tin rằng ngành công nghiệp đang bước vào một "thời kỳ phục hưng quyền riêng tư": một kỷ nguyên tích hợp sâu sắc khái niệm blockchain mở với nhu cầu thực tế của tài chính toàn cầu. Trong bối cảnh này, các giao thức bảo mật được xây dựng xung quanh nguyên tắc cốt lõi là "bảo mật" (chẳng hạn như Zama, sắp ra mắt mạng chính) đang chứng kiến sự gia tăng đột biến về cơ hội phát triển. Công nghệ mã hóa đồng hình hoàn toàn (FHE) của Zama là một "pháo đài tuyệt đối" thúc đẩy ứng dụng blockchain phổ biến và cũng có thể chống lại các mối đe dọa do điện toán lượng tử gây ra trong những năm tới. Các ứng dụng blockchain chỉ là một lĩnh vực mà công nghệ FHE của Zama có thể được áp dụng; Nó cũng có thể được mở rộng sang các lĩnh vực dọc khác như trí tuệ nhân tạo (như nền tảng Concrete của Zama) và điện toán đám mây. Một mục tiêu đầu tư đáng chú ý khác là StarkWare—nhà phát minh ra công nghệ chứng minh không kiến thức zk-STARK và giải pháp Validium, cung cấp một "giải pháp lai" cho quyền riêng tư và khả năng mở rộng của blockchain. Công nghệ mật mã của StarkWare cũng sở hữu khả năng chống lượng tử và tập trung vào các kịch bản ứng dụng blockchain, đặc biệt là "trình chứng minh S-Two" mới ra mắt, giúp nâng cao hơn nữa tính thực tiễn của công nghệ. Chuyển đổi văn hóa: Từ "Mệt mỏi do Giám sát" sang "Chủ quyền Kỹ thuật số" Trên toàn cầu, nhận thức của mọi người về dữ liệu đã trải qua một sự thay đổi cơ bản. Nhiều năm giám sát quy mô lớn, theo dõi thuật toán và vi phạm dữ liệu đã khiến "quyền riêng tư" trở thành một trong những vấn đề văn hóa cốt lõi của thập kỷ qua. Người dùng hiện ngày càng nhận thức được rằng không chỉ thông tin và hồ sơ giao dịch, mà ngay cả siêu dữ liệu cũng có thể tiết lộ các chi tiết riêng tư như danh tính cá nhân, tài sản, vị trí và các mối quan hệ giữa các cá nhân."Bảo vệ quyền riêng tư + quyền sở hữu dữ liệu nhạy cảm của người dùng" đã trở thành chuẩn mực mới của ngành - một hướng đi mà Pantera Capital ủng hộ, dẫn đến các khoản đầu tư của chúng tôi vào các dự án như Zama, StarkWare, Transcrypts và World. Khi nhận thức của công chúng về quyền riêng tư tiếp tục tăng lên, ngành công nghiệp blockchain phải đối mặt với thực tế rằng tiền kỹ thuật số yêu cầu "tính bảo mật", chứ không phải "khả năng truy xuất nguồn gốc đầy đủ". Trong môi trường này, quyền riêng tư không còn là một nhu cầu đặc thù mà là một thành phần thiết yếu thúc đẩy sự phát triển của "chủ quyền kỹ thuật số". Chuyển đổi thể chế: Thiếu minh bạch về quyền riêng tư không thể hỗ trợ các ứng dụng có khả năng mở rộng. Ngày càng nhiều tổ chức tham gia vào hệ sinh thái blockchain: các ngân hàng, nền tảng chuyển tiền, bộ xử lý thanh toán, doanh nghiệp và công ty công nghệ tài chính đang triển khai các chương trình thí điểm để xử lý khối lượng giao dịch thực tế bằng tài sản được mã hóa, thanh toán xuyên biên giới và mạng lưới thanh toán đa khu vực pháp lý. Tuy nhiên, các tổ chức này không thể hoạt động trên một "sổ cái công khai hoàn toàn minh bạch" - dòng tiền của công ty, mạng lưới nhà cung cấp, rủi ro ngoại hối, điều khoản hợp đồng và hồ sơ giao dịch của khách hàng không bao giờ được tiết lộ cho đối thủ cạnh tranh hoặc công chúng. Điều các doanh nghiệp cần là "tính minh bạch có chọn lọc về tính bảo mật", chứ không phải "sự phơi bày hoàn toàn". Đây chính xác là nền tảng được đặt ra bởi các dự án tiên phong ban đầu như Zcash. Khi Pantera Capital đầu tư vào Zcash vào năm 2015, chúng tôi nhận ra rằng quyền riêng tư không phải là một ưu tiên mang tính hệ tư tưởng, mà là một điều cần thiết cho hoạt động kinh tế thực sự. Điểm cốt lõi của Zcash là bảo vệ quyền riêng tư không thể được "thêm vào sau khi sự việc đã xảy ra" (đặc biệt là khi sử dụng bằng chứng không kiến thức), mà phải được nhúng vào lõi của giao thức—nếu không, việc sử dụng sau đó sẽ trở nên cực kỳ khó khăn, mong manh và kém hiệu quả. Ra mắt vào năm 2016 dưới dạng một nhánh của Bitcoin, Zcash đã giới thiệu công nghệ zk-SNARK, có thể ẩn chi tiết giao dịch đồng thời đảm bảo khả năng xác minh đầy đủ của các giao dịch. Hơn nữa, giao thức trộn Tornado Cash cũng là một cột mốc quan trọng trong sự phát triển của quyền riêng tư trên chuỗi: khi mọi người tìm cách phá vỡ mối tương quan giữa các giao dịch trên chuỗi công khai, giao thức này đã chứng kiến hoạt động người dùng thực tế đáng kể.

Biến động dòng tiền USD đổ vào Tornado Cash trước và sau lệnh trừng phạt (Nguồn dữ liệu: TRM Labs)

Tuy nhiên, mô hình của Tornado Cash có những sai sót: nó nhấn mạnh vào việc bảo vệ quyền riêng tư chặt chẽ nhưng lại thiếu "cơ chế tiết lộ có chọn lọc", cuối cùng dẫn đến các hành động pháp lý nghiêm trọng từ các cơ quan chính phủ—mặc dù dự án chạy mã tự động, nhưng nó đã buộc phải tạm dừng hoạt động đáng kể. Kết quả này khẳng định một bài học quan trọng: việc bảo vệ quyền riêng tư không thể đánh đổi bằng "khả năng kiểm toán" hoặc "lộ trình tuân thủ".

Đây chính xác là giá trị cốt lõi của công nghệ mã hóa đồng hình hoàn toàn của Zama: mã hóa đồng hình hoàn toàn hỗ trợ tính toán trực tiếp trên "dữ liệu được mã hóa" trong khi vẫn duy trì khả năng "xác minh và tiết lộ thông tin một cách có chọn lọc" - một tính năng mà các giao thức kết hợp như Tornado Cash đã thiếu ngay từ đầu. Tầm quan trọng của mã hóa đồng hình hoàn toàn thể hiện rõ trong chiến lược của các gã khổng lồ công nghệ: Apple, Microsoft và các công ty khác đang đầu tư nguồn lực vào việc xây dựng các khuôn khổ mã hóa đồng hình hoàn toàn. Khoản đầu tư của họ truyền tải một sự đồng thuận rõ ràng: đối với người tiêu dùng và các tổ chức, "mã hóa có khả năng mở rộng, tuân thủ, đầu cuối" là tương lai của quyền riêng tư kỹ thuật số. Nhu cầu về quyền riêng tư đang gia tăng Dữ liệu xác nhận xu hướng này: các tài sản tiền điện tử tập trung vào bảo vệ quyền riêng tư đang ngày càng thu hút sự chú ý từ người dùng và nhà đầu tư. Tuy nhiên, sự thay đổi thực sự không phải do đầu cơ bán lẻ thúc đẩy, mà xuất phát từ các tình huống ứng dụng thực tế, trong đó "quyền riêng tư và tính minh bạch phải cùng tồn tại": • Thanh toán xuyên biên giới ngày càng phụ thuộc vào blockchain, nhưng các doanh nghiệp và ngân hàng không thể tiết lộ mọi đường dẫn thanh toán; • RWA cần giữ bí mật "trạng thái nắm giữ" và "danh tính nhà đầu tư"; • Trong tài chính chuỗi cung ứng toàn cầu, cả hai bên đều cần xác minh các sự kiện (như vận chuyển hàng hóa, hóa đơn và thanh toán), nhưng không được tiết lộ bí mật thương mại; • Mạng lưới giao dịch cấp doanh nghiệp yêu cầu một mô hình "có thể được kiểm toán viên và cơ quan quản lý nhìn thấy, nhưng không được công khai". Trong khi đó, người dùng bán lẻ ngày càng không hài lòng với "các chuỗi công khai được giám sát chặt chẽ" - trên các chuỗi này, biểu đồ mối quan hệ giao dịch có thể được tái tạo bằng các công cụ đơn giản. Ngày nay, "bảo vệ quyền riêng tư" đã trở thành một trong những kỳ vọng cốt lõi của người dùng đối với tiền kỹ thuật số. Tóm lại, thị trường đang dần nhận ra thực tế rằng các blockchain không thể cung cấp tính bảo mật sẽ phải đối mặt với những hạn chế về mặt cấu trúc trong các ứng dụng quy mô lớn của tổ chức.

Canton, Zama, StarkWare và Kiến trúc Bảo mật Thế hệ Tiếp theo

Với sự ra đời của thời kỳ phục hưng bảo mật, một thế hệ giao thức mới đang nổi lên để đáp ứng nhu cầu của các tổ chức.

Lấy blockchain Canton làm ví dụ, nó nhấn mạnh nhu cầu ngày càng tăng của các doanh nghiệp về "thực hiện giao dịch riêng tư trên một lớp thanh toán chung". Các hệ thống như vậy cho phép người tham gia thực hiện các giao dịch riêng tư trong khi vẫn tận hưởng những lợi thế của "đồng bộ hóa trạng thái toàn cầu" và "cơ sở hạ tầng chia sẻ"—sự phát triển của Canton chứng minh rõ ràng rằng các doanh nghiệp muốn nắm bắt giá trị của blockchain đồng thời tránh việc công khai dữ liệu kinh doanh.

Nhưng bước đột phá mang tính chuyển đổi nhất trong lĩnh vực điện toán riêng tư có thể đến từ Zama—một công ty chiếm vị trí độc đáo và có khả năng mở rộng hơn trong ngăn xếp công nghệ bảo mật. Zama đang xây dựng một "lớp bảo mật" dựa trên mã hóa đồng hình hoàn toàn (FHE), hỗ trợ tính toán trực tiếp trên dữ liệu được mã hóa. Điều này có nghĩa là toàn bộ hợp đồng thông minh (bao gồm đầu vào, trạng thái và đầu ra) có thể vẫn được mã hóa trong khi vẫn có thể xác minh được trên blockchain công khai.

Không giống như các chuỗi công khai Lớp 1 ưu tiên quyền riêng tư, Zama tương thích với hệ sinh thái hiện có (đặc biệt là Máy ảo Ethereum, EVM)—nghĩa là các nhà phát triển và tổ chức không cần phải chuyển sang một chuỗi mới; họ có thể dễ dàng tích hợp các tính năng bảo mật vào môi trường phát triển hiện có của mình. Kiến trúc của Zama đại diện cho bước tiến tiếp theo trong bảo vệ quyền riêng tư blockchain: không còn chỉ đơn thuần là ẩn giao dịch, mà đạt được "hợp đồng thông minh riêng tư có khả năng mở rộng". Điều này sẽ mở ra những kịch bản ứng dụng hoàn toàn mới—bao gồm DeFi riêng tư, sổ lệnh được mã hóa, phát hành tài sản bí mật trong thế giới thực, quy trình thanh toán và bù trừ cấp độ tổ chức, và logic kinh doanh đa phương an toàn—tất cả mà không ảnh hưởng đến tính phi tập trung, với một số ứng dụng dự kiến sẽ được triển khai trong tương lai gần. Hiện tại, tài sản riêng tư đang ngày càng được chú ý: các tổ chức đang tích cực đánh giá các công nghệ lớp bảo mật, các nhà phát triển hy vọng đạt được tính toán riêng tư mà không có độ trễ và độ phức tạp của các hệ thống ngoài chuỗi, và các cơ quan quản lý đang bắt đầu phát triển các khuôn khổ để phân biệt giữa "các công cụ bảo mật hợp pháp" và "các phương pháp che giấu bất hợp pháp". Nhìn về tương lai, câu chuyện về quyền riêng tư trong ngành công nghiệp blockchain không còn xoay quanh "sự đối lập giữa tính minh bạch và tính bảo mật", mà là nhận thức rằng cả hai đều là điều kiện cần thiết cho kỷ nguyên DeFi tiếp theo. Sự hội tụ của các quan điểm văn hóa, nhu cầu của các tổ chức và những đột phá trong công nghệ mật mã đang định hình lại sự phát triển của blockchain trong thập kỷ tới. Zcash đã chứng minh sự cần thiết của việc bảo vệ quyền riêng tư ở cấp độ giao thức; các giao thức như Canton phản ánh nhu cầu của các tổ chức về "mạng lưới giao dịch bảo mật"; và Zama đang xây dựng cơ sở hạ tầng được kỳ vọng sẽ tích hợp những nhu cầu này thành một "lớp bảo mật đa chuỗi, phổ biến và có thể mở rộng". Khoản đầu tư ban đầu của Pantera Capital vào Zcash xuất phát từ một niềm tin đơn giản: bảo vệ quyền riêng tư không phải là một lựa chọn "tùy chọn". Gần một thập kỷ sau, tầm quan trọng của quan điểm này ngày càng trở nên rõ ràng - từ tài sản được mã hóa đến thanh toán xuyên biên giới và thanh toán doanh nghiệp, chìa khóa cho làn sóng ứng dụng blockchain tiếp theo nằm ở việc đạt được trải nghiệm công nghệ "an toàn, liền mạch và riêng tư". Khi bảo vệ quyền riêng tư trở thành chủ đề cốt lõi của chu kỳ thị trường này, các giao thức có thể cung cấp "các giải pháp bảo mật thiết thực, có khả năng mở rộng và tuân thủ" sẽ định hình tương lai của ngành. Trong số đó, Zama, với tư cách là một công ty dẫn đầu đầy triển vọng và kịp thời trong "siêu chu kỳ bảo mật", đang nổi bật.