Sau khi phát hành DOT giảm mạnh, Polkadot sẽ tiếp tục phát triển như thế nào? Web3 Foundation đưa ra đề xuất

Khi Polkadot chuẩn bị bước vào giai đoạn mới với nguồn phát hành dần siết chặt và nhu cầu hệ sinh thái ngày càng mở rộng, một đề xuất tiềm năng từ Web3 Foundation về mô hình kinh tế tương lai và hệ thống staking đang thu hút ngày càng nhiều sự chú ý trong cộng đồng.

Mặc dù đề xuất này chưa phải là quyết định cuối cùng và cũng không đảm bảo sẽ được áp dụng hoàn toàn trong tương lai, nhưng nó đại diện cho một hướng đi cấu trúc kinh tế sát với nhu cầu thực tế và hướng tới thập kỷ tới: Trong một hệ sinh thái với nguồn phát hành hạn chế, chi phí tăng cao và cấu trúc thu nhập thực dần hình thành, Polkadot cần một hệ thống tài chính và khuyến khích linh hoạt hơn, ổn định hơn và có khả năng quản trị tốt hơn.

Trọng tâm của đề xuất là việc giới thiệu Dynamic Allocation Pool (Bể phân bổ động, viết tắt là DAP). Nó cố gắng đảm nhận vai trò như “bộ não tài chính của Polkadot”, điều phối phát hành, phần thưởng, ngân sách kho bạc, dự phòng stablecoin, dự trữ chiến lược và hoạch định dài hạn, giúp hệ thống kinh tế của Polkadot trong tương lai trở nên trưởng thành, tự chủ và ổn định hơn.

Tại sao Polkadot cần DAP?

Sau khi bước vào kỷ nguyên thứ hai của Polkadot, ba thực tế then chốt dần hiện rõ.

Đầu tiên là sự sụt giảm liên tục của lượng phát hành. Khi Wish-for-Change được thúc đẩy, lộ trình phát hành dài hạn của DOT chuyển dần từ “lạm phát thúc đẩy” sang cấu trúc “nguồn cung cứng”. Điều này có nghĩa là mô hình dựa vào trợ cấp lạm phát để duy trì an ninh mạng và khuyến khích hệ sinh thái trước đây sẽ khó tiếp tục tồn tại.

Thứ hai, các validator, nominator và bên hưởng lợi từ kho bạc đều phải đối mặt với các chi phí thực tế tính bằng tiền pháp định, bao gồm máy chủ, vận hành, nhân lực và chi phí sản xuất. Hệ thống hiện tại chỉ thanh toán bằng DOT, khi giá biến động mạnh, khó có thể cung cấp sự hỗ trợ ổn định cho hệ sinh thái.

Thứ ba, khi thị trường coretime trưởng thành, hoạt động on-chain tăng và nhiều hệ thống chain được khởi động, Polkadot phải chuyển dần từ “phát hành để bù chi phí” sang “thu nhập thực để bù chi phí”, để giao thức có thể duy trì hoạt động lâu dài nhờ thu nhập từ các hoạt động kinh tế của chính mình.

DAP ra đời chính là để giải quyết những mâu thuẫn cấu trúc này. Nó cung cấp cho Polkadot một “lớp đệm”, cho phép giao thức vẫn giữ được khả năng phân bổ vốn ổn định và kiểm soát khi đối mặt với việc phát hành giảm, thu nhập biến động và nhu cầu chi phí thay đổi.

Dynamic Allocation Pool là gì?

Dynamic Allocation Pool có thể được xem như một hệ thống điều phối trung tâm kết nối đầu phát hành và đầu chi tiêu. Tất cả DOT mới phát hành, cũng như toàn bộ thu nhập thực của giao thức (ví dụ thu nhập coretime, phí giao dịch của relay chain và các hệ thống chain Polkadot Hub) đều sẽ chảy vào bể vốn này. DAP sẽ định kỳ phân bổ vốn cho các phần quan trọng của hệ sinh thái dựa trên các tham số và thuật toán do quản trị thiết lập, bao gồm chi phí vận hành validator, khuyến khích sức chống chịu kinh tế của validator, phần thưởng cho nominator, ngân sách kho bạc và dự trữ chiến lược.

Lợi thế lớn nhất của cấu trúc này là có thể tích lũy dự trữ trong thời kỳ thu nhập cao, chi tiêu ổn định trong thời kỳ thu nhập thấp; đồng thời có thể điều chỉnh tham số kịp thời theo nhu cầu hệ sinh thái, giúp cấu trúc kinh tế của Polkadot duy trì sự ổn định, linh hoạt và dự đoán lâu dài trong thập kỷ tới.

Việc đưa DAP vào thực tế là lần đầu tiên Polkadot sở hữu năng lực quản lý tài chính và điều tiết kinh tế ở cấp độ vĩ mô.

Triết lý thiết kế của DAP: Linh hoạt, ổn định, có thể quản trị

Trong cơ chế vận hành của DAP, phần quan trọng nhất là thuật toán phân bổ.

Cơ quan quản trị có thể đặt ngân sách hoặc tham số hàng năm cho từng mục đích, ví dụ:

• Có bao nhiêu DOT nên trả cho validator
• Mục tiêu APY của nominator
• Kho bạc cần bao nhiêu nguồn lực
• Có bao nhiêu DOT nên chuyển đổi thành stablecoin để chi tiêu thực tế
• Dự trữ chiến lược nên tích lũy đến quy mô nào, v.v.

Thuật toán phân bổ sẽ tự động thực hiện ngân sách và phân bổ vốn dựa trên các tham số này.

Cần nhấn mạnh rằng, thuật toán này chỉ có thể phân bổ vốn hiện có, không thể chi tiêu vượt mức, cũng không thể mint DOT vượt quá phát hành. Do đó, toàn bộ hệ thống được xây dựng trên ranh giới an toàn “Tổng chi tiêu ≤ Phát hành + Thu nhập + Dự trữ”.

Để đảm bảo tính chuyên nghiệp và hợp pháp của quản trị, Web3 Foundation đề xuất sử dụng OpenGov làm cơ quan quyết định cuối cùng, đồng thời thành lập một hội đồng tư vấn chuyên môn để tư vấn cho các vấn đề cụ thể, cung cấp whitelist và quyền phủ quyết giới hạn. Cấu trúc này vừa đảm bảo phán đoán chuyên môn trong các lĩnh vực kỹ thuật phức tạp, vừa đảm bảo tính hợp pháp của quản trị hoàn toàn phi tập trung.

Cuối cùng, dự trữ chiến lược đóng vai trò then chốt trong toàn bộ thiết kế. Khi phát hành dần giảm, Polkadot phải tránh các biến động kinh tế như phần thưởng giảm đột ngột, ngân sách bị gián đoạn trong tương lai, và dự trữ chiến lược có thể tích lũy khi phát hành cao, giải phóng khi phát hành giảm. Ngoài ra, nó còn có thể đóng vai trò là “tài sản thế chấp cuối cùng” cho stablecoin gốc DOT, cung cấp lớp đệm an toàn cơ bản cho hệ thống stablecoin khi xảy ra biến động cực đoan hoặc rủi ro thanh lý, giảm khả năng bị tấn công và thanh lý dây chuyền.

Làm thế nào để cân bằng giữa an toàn của stablecoin và ngân sách dài hạn của hệ sinh thái trong tương lai sẽ cần tiếp tục được thảo luận trong quản trị.

Hệ thống staking: Từ thiết kế lại khuyến khích đến tái cấu trúc an toàn

Đề xuất đưa ra nhiều thay đổi thực chất đối với hệ thống staking, giúp nó thực tế hơn, linh hoạt hơn và thích nghi với cấu trúc lợi nhuận giảm trong tương lai.

Thu nhập của validator sẽ được chia thành ba phần: thu nhập stablecoin cố định để chi trả chi phí thực tế, phần thưởng thông thường từ ngân sách nominator, và phần thưởng DOT bổ sung dựa trên quy mô tự staking.

• Thu nhập stablecoin cố định giúp validator có thể trang trải chi phí phần cứng, nhân lực và vận hành,
• phần thưởng DOT bổ sung sẽ theo đường cong khuyến khích với lợi nhuận biên giảm dần,
• khuyến khích validator tăng tự staking nhưng không để “validator có vốn lớn vượt trội vô hạn”.

Cơ chế này hướng dẫn phân bổ staking của validator trở nên cân bằng hơn, từ đó nâng cao an toàn kinh tế tổng thể.

Đề xuất đặt “sức chống chịu kinh tế” cần thiết cho mỗi validator là khoảng 90,000 DOT. Con số này dựa trên nghiên cứu mô hình an toàn của giao thức ELVES, có nghĩa là an toàn của Polkadot đến từ “vốn thực sự đầu tư” của validator. Phần thưởng tự staking cũng áp dụng chế độ vesting tuyến tính trong một năm để đảm bảo validator có xu hướng tham gia lâu dài.

Đối với nominator, thiết kế nhẹ nhàng và thân thiện hơn với người dùng. Cơ chế cắt giảm sẽ bị loại bỏ hoàn toàn, thời gian unbond rút ngắn tối đa còn 1 ngày, giúp nominator trở thành phương thức tham gia rủi ro thấp, thanh khoản cao. Ngân sách phần thưởng cũng tách biệt với validator, tránh cạnh tranh tài nguyên.

Vai trò mới của kho bạc: Từ “tích lũy tự động” đến “lập kế hoạch tài chính chủ động”

Đề xuất này mang lại điều chỉnh quan trọng cho kho bạc Polkadot.

Đầu tiên, kho bạc sẽ không còn dựa vào việc “đốt vốn chưa sử dụng” để dọn dẹp ngân sách, vì sự tồn tại của DAP cho phép ngân sách được điều chỉnh chủ động, còn cơ chế đốt có thể gây lãng phí tài nguyên không cần thiết hoặc làm ngân sách bất ổn.

Tiếp theo, lần đầu tiên kho bạc sẽ nhận ngân sách theo mô hình “DOT + stablecoin”: stablecoin dùng để chi trả chi phí pháp định ngay lập tức, còn DOT dùng để khuyến khích đồng bộ và khóa dài hạn. Điều này giúp cấu trúc tài chính của kho bạc vững chắc hơn, giảm sự khó lường khi nhu cầu hoặc giá biến động.

Quan trọng hơn, văn hóa kho bạc trong tương lai sẽ chuyển sang mô hình “lập ngân sách trước, xin cấp vốn từ DAP”. Văn hóa lập ngân sách kiểu bộ tài chính này giúp quản trị kỷ luật hơn, phân bổ nguồn lực minh bạch hơn, cộng đồng cũng có thể lên kế hoạch ưu tiên hệ sinh thái sớm hơn.

Tất cả thu nhập giao thức sẽ đưa vào DAP: Hướng tới cấu trúc tài chính Polkadot bền vững

Một trong những thay đổi có ý nghĩa lâu dài nhất trong đề xuất là hợp nhất tất cả thu nhập giao thức của Polkadot vào DAP. Điều này bao gồm thu nhập coretime, phí giao dịch relay chain, thu nhập hệ thống chain, v.v.

Xét về cấu trúc, điều này có nghĩa là cấu trúc tài chính của Polkadot trong tương lai sẽ dần chuyển từ “dựa vào phát hành để hỗ trợ hệ sinh thái” sang “dựa vào thu nhập từ hoạt động kinh tế của chính mình để hỗ trợ hệ sinh thái”. Khi hệ sinh thái mở rộng, hoạt động hợp đồng thông minh tăng, lưu lượng tài sản cross-chain tăng, hệ thống chain tăng, cấu trúc thu nhập của Polkadot sẽ ngày càng mở rộng. DAP là trung tâm của thu nhập và chi tiêu, có thể thực hiện làm phẳng tiêu dùng qua nhiều năm, giúp Polkadot trở thành một public chain thực sự có khả năng tự chủ tài chính.

Khi phát hành giảm, hệ sinh thái tăng trưởng, sự kết hợp giữa DAP + thu nhập giao thức + dự trữ chiến lược sẽ tạo thành một hệ thống tổng hợp giống như “ngân sách tài chính + quỹ chủ quyền + cơ chế ổn định” của một quốc gia, giúp cấu trúc kinh tế của Polkadot có thể hỗ trợ phát triển hơn mười năm.

Thách thức triển khai: Ba thử thách về công nghệ, kinh tế và quản trị

Cuối cùng, đề xuất cũng rất thẳng thắn chỉ ra những thách thức khi triển khai thực tế.

• Về quản trị, làm thế nào để tránh việc thay đổi tham số thường xuyên làm phá vỡ kỳ vọng hệ sinh thái là một vấn đề lâu dài;
• Về công nghệ, thiết kế stablecoin gốc DOT, tự động hóa rủi ro thanh lý, quản lý biến động, v.v. đều cần được làm rõ thêm;
• Về kinh tế, biến động giá DOT ảnh hưởng đến lập kế hoạch ngân sách, làm thế nào để đảm bảo chi phí pháp định của validator và kho bạc được chi trả hợp lý, v.v. cũng cần tiếp tục mô hình hóa và thảo luận.

Do đó, đề xuất trong tương lai có thể chọn hai con đường quản trị:

• Hoặc nộp một lần đầy đủ Wish-for-Change (WFC),
• Hoặc nộp trước WFC tầm nhìn dài hạn, sau đó triển khai chi tiết dần qua nhiều RFC.

Cách thứ hai phù hợp hơn với văn hóa quản trị của Polkadot.

Kết luận: DAP có thể đánh dấu Polkadot chính thức bước vào “kỷ nguyên quản trị kinh tế”

Trong những năm qua, sự phát triển cốt lõi của Polkadot tập trung vào khía cạnh công nghệ: đồng thuận, relay chain, XCM, mô hình parachain, Coretime, JAM, v.v. Nhưng khi hệ sinh thái mở rộng, ứng dụng tăng trưởng và phát hành giảm, một hệ thống tài chính và khuyến khích bền vững trở nên quan trọng không kém kiến trúc công nghệ.

Dynamic Allocation Pool (DAP) chính là khởi đầu cho công việc này.

Nó không chỉ là một cơ chế phân bổ, mà còn là một hệ điều hành kinh tế cho mười năm tới.

Nó sẽ quyết định Polkadot làm thế nào để tiếp tục duy trì an toàn, ổn định và tăng trưởng hệ sinh thái trong thời đại phát hành giảm.

Trong tương lai sẽ còn nhiều thảo luận, mô hình hóa và quản trị tiếp tục diễn ra, nhưng chắc chắn rằng: đây là dấu mốc Polkadot chính thức chuyển từ “kỷ nguyên công nghệ” sang “kỷ nguyên kinh tế”.