Khi Web3 gặp d/acc: Trong thời đại tăng tốc công nghệ, Crypto có thể làm được gì?

Nếu bạn đã theo dõi hội nghị Devconnect gần đây được tổ chức tại Argentina, có thể bạn đã nhận thấy một tín hiệu đáng suy ngẫm:

Trong số rất nhiều chủ đề kỹ thuật về Rollup, EIP và trừu tượng hóa tài khoản, điều thu hút sự chú ý nhất có lẽ không phải là một bản nâng cấp giao thức nào đó, mà là một chủ đề được dành riêng cho một ngày độc lập – d/acc day.

d/acc, một từ viết tắt trông giống như ký hiệu mã hóa, thực ra là một khái niệm mới đã được Vitalik Buterin nhiệt tình đề xướng từ năm 2023. Bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu sâu về tư tưởng d/acc, cũng như cách Ethereum đang dựa vào đó để tăng tốc tái cấu trúc lại câu chuyện nền tảng. 

I. Xuất phát từ e/acc, d/acc là gì?

Để hiểu d/acc, trước tiên chúng ta phải hiểu bối cảnh thời đại mà nó phản ánh: sự bùng nổ của e/acc (Chủ nghĩa tăng tốc hiệu quả).

Nếu bạn từng theo dõi các trào lưu tư tưởng trong giới công nghệ Thung lũng Silicon, có lẽ bạn đã nghe nói về e/acc, thậm chí còn ấn tượng sâu sắc với làn sóng hậu tố “e/acc” tràn ngập vào năm 2023: 

Thời điểm đó, nhiều ông lớn trong lĩnh vực khởi nghiệp và đầu tư công nghệ như nhà sáng lập a16z Marc Andreessen và CEO YC Incubator Garry Tan đều lấy e/acc làm hậu tố cho tài khoản mạng xã hội của mình.

Là viết tắt của “Effective Accelerationism” (Chủ nghĩa tăng tốc hiệu quả), theo định nghĩa tiêu chuẩn, e/acc là một triết lý tích hợp các lý thuyết về sinh học, vật lý, kinh tế và xã hội, nhấn mạnh sự thích nghi, tiến hóa, trí tuệ và tăng tốc như những nguyên tắc phổ quát trong vũ trụ.

Nói một cách dễ hiểu, “e/acc” thực chất là đề cao công nghệ, cực đoan tôn sùng đổi mới công nghệ như động lực thúc đẩy và thay đổi xã hội, thậm chí có thể coi là tín điều của những người cuồng công nghệ – ủng hộ tăng tốc phát triển công nghệ bằng mọi giá, tin rằng thị trường và công nghệ tự nó sẽ giải quyết mọi vấn đề.

Vì vậy, nó từng được coi là một viễn cảnh không tưởng về công nghệ, cho đến khi làn sóng AI được ChatGPT thổi bùng vào cuối năm 2022 đã mang lại hy vọng thực tế cho nhiều người theo e/acc, đó cũng là lý do tại sao khái niệm này lại lan tỏa mạnh mẽ như vậy vào năm 2023. 

Tuy nhiên, sự chạy đua một chiều tôn sùng công nghệ này, trong bối cảnh AI ngày càng tiến gần điểm kỳ dị, rủi ro công nghệ sinh học gia tăng, quyền lực tập trung ngày càng lớn, vẫn khiến nhiều người cảm thấy bất an.

Chính trong bối cảnh đó, Vitalik đã đưa ra một con đường có phần “cải cách”: d/acc, tức là quan điểm phát triển công nghệ ưu tiên phòng thủ.

Ngày 27 tháng 11 năm 2023, ông đã đăng bài viết “My techno-optimism” (Chủ nghĩa lạc quan công nghệ của tôi), đưa ra những suy nghĩ thận trọng về tăng tốc công nghệ.

Ở đây, “d” không chỉ đại diện cho Defense (Phòng thủ), mà còn là Decentralization (Phi tập trung) và Democracy (Dân chủ). Nó không phải là đạp phanh, mà là chuyển hướng tăng tốc – tăng tốc những công nghệ giúp chúng ta an toàn hơn, tự chủ hơn, chống chịu tốt hơn với rủi ro hệ thống.

Điều thú vị là, một năm sau khi đăng bài viết này, vào tháng 1 năm 2025, ông lại tiếp tục đăng bài “d/acc: one year later”, đào sâu hơn về tư tưởng d/acc, đưa ra một mô hình thế giới quan cốt lõi: Ưu thế phòng thủ (Defense-Dominant) vs Ưu thế tấn công (Offense-Dominant).

Logic cốt lõi của nó là “Những thời khắc đen tối nhất của lịch sử loài người thường xảy ra khi ưu thế tấn công vượt trội hơn ưu thế phòng thủ”:

• Khi chế tạo virus dễ hơn phát triển vắc-xin;
• Khi tấn công mạng rẻ hơn vá lỗ hổng;
• Khi AI tập trung có thể dễ dàng tạo ra vô số Deepfake mà người thường không thể phân biệt thật giả. 

Trong những thời điểm này, xã hội loài người rơi vào trạng thái dễ tổn thương mang tính hệ thống.

Và cây công nghệ hiện tại lại đang nghiêng về “ưu thế tấn công” – các ông lớn công nghệ độc quyền sức mạnh tính toán AI, các tổ chức tập trung nắm quyền lực dữ liệu, nên theo logic của d/acc, nếu tiếp tục tăng tốc một cách mù quáng, chúng ta có thể tạo ra một thế giới phản địa đàng cực kỳ hiệu quả nhưng cũng cực kỳ mong manh, thậm chí cực kỳ tập quyền.

Do đó, cốt lõi của d/acc là chúng ta phải chủ động can thiệp bằng công nghệ, đảo ngược tình thế này, để thuộc tính “phòng thủ” của phát triển công nghệ lại lấn át “tấn công”.

II. Tại sao d/acc lại xuất hiện trong Web3?

Có thể nói thẳng rằng, mặc dù e/acc (Chủ nghĩa tăng tốc hiệu quả) rất được tôn sùng ở Thung lũng Silicon, nhưng về bản chất nó là một dạng tha hóa của chủ nghĩa tư bản công nghệ, mang đậm màu sắc tinh hoa chủ nghĩa: bởi nó không quan tâm ai bị bỏ lại phía sau, chỉ quan tâm đến việc nâng cao hiệu suất tổng thể.

Theo Vitalik, dù mười năm qua, câu chuyện công nghệ toàn cầu chủ yếu xoay quanh “tăng tốc”, nhưng trong bối cảnh AI, crypto, năng lượng, cạnh tranh quốc gia cùng lúc leo thang, chủ nghĩa tăng tốc đơn thuần không thể trả lời một câu hỏi căn bản: 

Chúng ta thực sự đang tăng tốc về đâu? Tăng tốc cho ai? Cái giá phải trả là gì?

Sự xuất hiện của d/acc đã cung cấp một sự hiệu chỉnh về hướng đi, chuyển góc nhìn từ tinh hoa chủ nghĩa sang “dân chủ” theo nghĩa rộng – nó quan tâm đến tính phổ quát, theo đuổi tăng tốc có chọn lọc, đặc biệt với những đổi mới bùng nổ liên quan đến tích tụ rủi ro, tập trung quyền lực, khoảng trống quản lý thì càng không nên tăng tốc một cách mù quáng. 

Điều này khiến d/acc và tương lai của Web3 gắn bó chặt chẽ với nhau. Suy cho cùng, giá trị cốt lõi của Web3 chưa bao giờ chỉ là “máy tính toàn cầu nhanh hơn”, mà là từng bước tách quyền lực, tài sản, danh tính và quyền kiểm soát khỏi hệ thống tập trung, trả lại cho người dùng.

Thực tế, lấy các hướng phát triển lớn của Ethereum làm ví dụ, chúng ta có thể thấy rõ sự cộng hưởng sâu sắc với d/acc:

• Phi tập trung cần tăng tốc: đảm bảo số lượng node L1/L2 và khả năng chống kiểm duyệt;
• Chủ quyền người dùng cần tăng tốc: thúc đẩy trừu tượng hóa tài khoản (AA), phổ cập các chức năng phòng thủ như khôi phục xã hội, trả phí Gas hộ;
• Khả năng phục hồi hệ thống cần tăng tốc: triển khai các công nghệ như ZK-SNARKs, phòng chống rò rỉ thông tin cá nhân và giám sát;

Đó cũng là lý do tại sao d/acc trở thành câu chuyện cốt lõi của cộng đồng Ethereum, bởi công nghệ blockchain về bản chất là một trong những công nghệ phòng thủ mạnh mẽ nhất mà loài người từng phát minh.

Nói một cách đơn giản, tương lai tôn sùng công nghệ không phải là chạy nhanh bằng mọi giá, mà là tăng tốc liên tục trên đúng đường ray, an toàn: tăng tốc phi tập trung, tăng tốc phòng thủ cá nhân, tăng tốc khả năng phục hồi hệ thống – đó cũng là sứ mệnh mới mà d/acc trao cho Web3 và thế giới crypto. 

III. AI và Web3: Xây dựng chủ nghĩa tăng tốc phòng thủ cho nền văn minh tương lai

Tác giả luôn cho rằng, AI và Web3/Crypto là một cặp phản chiếu giữa “lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất” trong thời đại mới.

Nếu coi AI là “ngọn giáo” mạnh mẽ (nâng cao lực lượng sản xuất, nhưng cũng có thể bị lạm dụng), thì Crypto chính là “tấm khiên” vững chắc, và dưới góc nhìn d/acc, tấm khiên này chủ yếu phòng thủ trước ba mối đe dọa.

Đầu tiên, là phòng thủ trước “lạm dụng quyền lực”.

Trong thế giới Web2, danh tính số và tài sản của bạn không thực sự thuộc về bạn, mà là “thuê” từ các ông lớn công nghệ, nền tảng có thể khóa tài khoản của bạn bất cứ lúc nào, ngân hàng có thể đóng băng tiền của bạn. Blockchain đã xây dựng một bức tường phòng thủ toán học bằng mật mã học, nắm giữ private key, không một quyền lực tập trung nào có thể tước đoạt tài sản của bạn. 

Đây là cơ chế phòng thủ tối thượng, bảo vệ quyền sinh tồn của cá nhân trong thời đại số.

Tiếp theo, phòng thủ trước “sự thật bị bóp méo”.

Khi AIGC bùng nổ, Internet đang tràn ngập thông tin giả. Trong tương lai, chúng ta có thể không phân biệt được phía sau màn hình là người hay AI, không biết video là ghi lại thực tế hay do thuật toán tổng hợp. 

Ở góc độ này, hệ thống xác thực cộng đồng on-chain, hệ thống chữ ký công khai đã cung cấp một “neo tin cậy” cho thông tin, chúng ta hoàn toàn có thể xác thực nguồn gốc thông tin bằng chữ ký mã hóa, dùng đồng thuận phi tập trung để phòng thủ trước làn sóng thông tin giả.

Cuối cùng, phòng thủ trước “xâm phạm quyền riêng tư”.

Trong thời đại dữ liệu lớn, vì dữ liệu cần được xác thực mới sử dụng được, chúng ta buộc phải “khỏa thân”, còn ZK-SNARKs (bằng chứng không tiết lộ) mà d/acc đề cao là đỉnh cao của công nghệ phòng thủ.

Nó cho phép chúng ta chứng minh sự thật mà không tiết lộ quyền riêng tư (ví dụ: chứng minh tôi có đủ tiền để thanh toán mà không cần tiết lộ số dư), điều này không chỉ bảo vệ quyền riêng tư mà còn xóa bỏ sự tồn tại của “Big Brother” ở cấp độ toán học.

Suy cho cùng, d/acc không phải là chủ nghĩa bảo thủ tiêu cực, ngược lại nó đòi hỏi đổi mới công nghệ ở cường độ rất cao:

• Chúng ta cần mạng lưới blockchain công khai nhanh hơn để gánh vác mạng lưới tài chính phòng thủ toàn cầu;
• Chúng ta cần trừu tượng hóa tài khoản dễ sử dụng hơn, để công cụ phòng thủ không chỉ dành cho dân công nghệ;
• Chúng ta cần mật mã học chống lượng tử mạnh mẽ hơn để phòng thủ trước sức mạnh tính toán trong tương lai.

Vì vậy, d/acc day tại Devconnect lần này không chỉ là thảo luận kỹ thuật, mà còn nhắc nhở chúng ta rằng công nghệ tự nó không có thiện ác, nhưng hướng phát triển công nghệ thì có.

Trong thời đại đầy bất định và tăng tốc điên cuồng này, “an toàn hơn” chính là “tiên tiến hơn” ở cấp độ cao nhất.