Ethereum tiến hành nâng cấp "Fusaka", tiếp tục "mở rộng và nâng cao hiệu suất", tăng cường khả năng thanh toán trên chuỗi

Ethereum đã kích hoạt nâng cấp quan trọng "Fusaka", sử dụng công nghệ PeerDAS để tăng dung lượng dữ liệu Layer-2 lên gấp 8 lần, kết hợp với cơ chế fork BPO và cơ chế giá sàn Blob, hứa hẹn giảm mạnh chi phí vận hành Layer-2 và đảm bảo tính bền vững kinh tế lâu dài cho mạng lưới.

Tác giả: Ye Huiwen

Nguồn: Wallstreetcn

Ethereum hôm nay đang thực hiện nâng cấp mạng lưới quan trọng mang tên "Fusaka", đây là một cột mốc quan trọng nữa trong lộ trình mở rộng liên tục của nó. Nâng cấp này nhằm mục đích tăng mạnh dung lượng dữ liệu và tối ưu hóa hiệu quả giao thức, tiếp tục giảm chi phí giao dịch trên mạng Layer-2, củng cố vị thế cốt lõi của Ethereum như một lớp thanh toán toàn cầu hiệu quả.

Theo kế hoạch, nâng cấp Fusaka sẽ được kích hoạt vào ngày 3 tháng 12 năm 2025 tại chiều cao khối 13,164,544. Đây là bước tiến mới của Ethereum trên con đường mở rộng, sau các nâng cấp Dencun và Pectra. Kenny Lee, trưởng bộ phận kinh doanh crypto của Goldman Sachs, chỉ ra rằng Fusaka đại diện cho giai đoạn tiếp theo trong lộ trình mở rộng của Ethereum, với mục tiêu thúc đẩy mạng lưới phát triển thành một lớp thanh toán vừa có tầm ảnh hưởng toàn cầu vừa hiệu quả về chi phí.

Thay đổi cốt lõi nhất của lần nâng cấp này là việc giới thiệu công nghệ "PeerDAS" (Peer Data Availability Sampling - Lấy mẫu khả dụng dữ liệu ngang hàng). Tính năng này nhằm mục đích tăng lý thuyết dung lượng dữ liệu của mạng Layer-2 lên gấp 8 lần, từ đó đạt được thông lượng giao dịch cao hơn và kỳ vọng giảm đáng kể phí giao dịch cho người dùng Layer-2.

Ngoài ra, nâng cấp Fusaka còn bao gồm việc giới thiệu cơ chế fork "chỉ tham số Blob" (BPO), giúp việc tăng dung lượng mạng trong tương lai linh hoạt hơn; đồng thời tối ưu hiệu suất Layer-1 thông qua các chức năng như hết hạn lưu trữ và kiểm soát khối, cũng như cải thiện chức năng ví và trải nghiệm người dùng. Những thay đổi này cùng nhau tạo nên một bước nhảy vọt về cấu trúc cho Ethereum về khả năng mở rộng, tính bền vững và khả năng vận hành.

Từ Dencun đến Fusaka: Tập trung vào mở rộng và tối ưu hạ tầng

Nâng cấp Fusaka thực chất là sự kích hoạt đồng thời của nâng cấp lớp đồng thuận "Fulu" và nâng cấp lớp thực thi "Osaka". Theo phương án cuối cùng được xác nhận bởi Ethereum Foundation, các đề xuất cải tiến Ethereum (EIPs) được bao gồm trong nâng cấp này chủ yếu tập trung vào ba lĩnh vực lớn:

• Tăng hiệu quả Layer-1: Bao gồm hết hạn lưu trữ (EIP-7642) và giới hạn Gas giao dịch (EIP-7825), nhằm duy trì hiệu quả vận hành node khi lưu lượng mạng tăng trưởng.
• Mở rộng dung lượng dữ liệu Layer-2: Trọng tâm là PeerDAS (EIP-7594), bổ sung cập nhật tham số Blob (EIP-7892) và tối ưu phí Blob (EIP-7918).
• Cải thiện trải nghiệm người dùng và công cụ cho nhà phát triển: Bao gồm dự báo người đề xuất xác định (EIP-7917) và hỗ trợ precompile cho đường cong secp256r1 (EIP-7951), nhằm tăng cường chức năng ví và phát triển ứng dụng.

Ba hướng lớn này hoàn toàn phù hợp với trọng tâm chiến lược được Ethereum Foundation xác lập vào tháng 4 năm 2025 (mở rộng mainnet Ethereum, mở rộng Blobs, cải thiện trải nghiệm người dùng). Bài viết này sẽ tập trung vào việc nâng cao dung lượng dữ liệu Layer-2 và tối ưu cơ chế phí.

Sứ mệnh cốt lõi: Con đường mở rộng "lấy L2 làm trung tâm"

Để hiểu tại sao Ethereum tập trung mở rộng thông qua Layer-2, cần nhìn lại triết lý thiết kế của nó.

Trong "bài toán nan giải ba của blockchain" (không thể đồng thời đạt được phi tập trung, bảo mật và khả năng mở rộng), Ethereum ở giai đoạn đầu đã ưu tiên đảm bảo tính phi tập trung và bảo mật cho lớp nền tảng (Layer-1). Điều này dẫn đến khi nhu cầu ứng dụng phi tập trung tăng, Layer-1 gặp phải nút thắt về phí giao dịch cao và thời gian xác nhận chậm.

Để giải quyết vấn đề này, Ethereum đã áp dụng lộ trình "lấy Rollup làm trung tâm". Chiến lược này chuyển phần lớn nhiệm vụ xử lý giao dịch sang mạng Layer-2, nơi Layer-2 thực hiện giao dịch off-chain, sau đó nén dữ liệu và đăng tải trở lại Layer-1 của Ethereum để thực hiện thanh toán cuối cùng và đảm bảo an toàn.

Phương pháp mô-đun này giúp Ethereum đạt được khả năng mở rộng mà không phải hy sinh nguyên tắc phi tập trung cốt lõi. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến vấn đề mới về "khả dụng dữ liệu" - làm thế nào để chứng minh cho toàn mạng rằng dữ liệu đã được nén là hợp lệ mà không cần mỗi node đều phải tải về toàn bộ dữ liệu.

PeerDAS: Chìa khóa tăng trưởng dung lượng dữ liệu gấp 8 lần

Tính năng có ảnh hưởng lớn nhất trong nâng cấp Fusaka là PeerDAS, được sinh ra để giải quyết vấn đề khả dụng dữ liệu nói trên.

Trước Fusaka, dù nâng cấp Dencun đã giới thiệu "Blobs" như một phương thức lưu trữ dữ liệu Layer-2 tiết kiệm chi phí, nhưng mỗi node đầy đủ của Ethereum vẫn phải tải về toàn bộ dữ liệu Blob, điều này giới hạn băng thông và thông lượng tối đa của mạng.

PeerDAS đã thay đổi hoàn toàn mô hình này. Sau nâng cấp, mạng sẽ chia nhỏ dữ liệu Blob thành các mảnh nhỏ và phân phối cho các node khác nhau. Mỗi node chỉ cần tải về và xác minh một phần nhỏ (khoảng 1/8) tổng dữ liệu, nhưng vẫn có thể đảm bảo tính khả dụng và toàn vẹn của toàn bộ dữ liệu thông qua các phương pháp mã hóa. Cơ chế này giảm mạnh yêu cầu tài nguyên của từng node, từ đó mang lại mức tăng trưởng dung lượng dữ liệu lý thuyết khoảng 8 lần cho mạng lưới. PeerDAS đặt nền móng cho việc mở rộng Blob sau này, là động lực chính thúc đẩy giảm chi phí giao dịch Layer-2.

BPO fork: Nâng trần Blob linh hoạt hơn

Khi hoạt động giao dịch Layer-2 tiếp tục tăng trưởng (hình 2), nhu cầu về không gian Blob cũng ngày càng lớn.

Theo dữ liệu từ Coinmetrics, số lượng Blob hàng ngày đang có xu hướng tăng. Tuy nhiên, theo cơ chế hiện tại, việc tăng số lượng Blob mỗi khối cần thực hiện một "hard fork" phức tạp, loại nâng cấp lớn này rất khó phối hợp và tần suất thấp.

Để giải quyết nút thắt này, Fusaka đã giới thiệu cơ chế "fork chỉ tham số Blob" (BPO). Đây là một loại fork nhẹ chuyên dụng, chỉ dùng để cập nhật các tham số liên quan đến Blob (như số lượng Blob tối đa mỗi khối). Do phạm vi nhỏ và tác động có thể kiểm soát, các đội ngũ phát triển có thể triển khai nâng cấp này thường xuyên và an toàn hơn, giúp mạng lưới có thể tăng dần dung lượng dữ liệu mà không cần chờ các nâng cấp lớn tích hợp nhiều tính năng khác. Theo Ethereum Foundation, các fork BPO sẽ được lập trình trước để tăng gấp đôi số lượng Blob trong vài tuần, cho đến khi đạt giá trị tối đa.

Thị trường phí ổn định: Giới thiệu cơ chế giá sàn Blob

Sau nâng cấp Dencun, Layer-2 khi đăng tải dữ liệu lên Ethereum phải đối mặt với hai loại phí độc lập: phí Gas thực thi và phí Gas Blob. Khi nhu cầu Blob thấp, phí này có thể giảm gần về 0, nhưng Layer-2 vẫn phải trả phí Gas thực thi có thể khá lớn. Sự "mất tín hiệu giá" này dẫn đến hiệu quả định giá kém và thị trường không ổn định.

Để giải quyết vấn đề này, Fusaka thông qua EIP-7918 đã giới thiệu cơ chế "giá sàn" cho Blob. Giá sàn này không phải là giá cố định mà được liên kết động với phí Gas thực thi.

Khi phí Blob do thị trường quyết định thấp hơn giá sàn này, thuật toán điều chỉnh phí sẽ ngăn không cho phí tiếp tục giảm. Điều này nhằm đảm bảo phí Blob luôn phản ánh giá trị kinh tế của nó, giúp thị trường phí nhạy cảm với tắc nghẽn mạng và cung cấp cho Layer-2 một môi trường định giá ổn định, dễ dự đoán hơn.

Ảnh hưởng thị trường và rủi ro tiềm ẩn

Nâng cấp Fusaka dự kiến sẽ có ảnh hưởng sâu rộng đến thị trường. PeerDAS và fork BPO mang lại sự tăng trưởng dung lượng dữ liệu, hứa hẹn tiếp tục giảm chi phí vận hành Layer-2. Đồng thời, cơ chế giá sàn của EIP-7918 đảm bảo không gian Blob không bị sử dụng một cách quá rẻ, duy trì tính bền vững kinh tế cho mạng lưới. Điều này có thể làm tăng cạnh tranh giữa các mạng Layer-2, với trọng tâm cạnh tranh có thể chuyển từ chi phí giao dịch sang trải nghiệm người dùng, hợp tác hệ sinh thái và độ sâu thanh khoản.

Tuy nhiên, lần nâng cấp này cũng đi kèm một số rủi ro và cân nhắc:

• Rủi ro thực thi: Bất kỳ hard fork lớn nào cũng có nguy cơ thất bại trong phối hợp client hoặc xuất hiện lỗ hổng, có thể dẫn đến mạng lưới tạm thời không ổn định.
• Ảnh hưởng phí mainnet hạn chế: Lợi ích trực tiếp của nâng cấp chủ yếu thể hiện ở Layer-2, phí Gas trên mainnet Ethereum có thể không giảm ngay trong ngắn hạn.
• Yêu cầu phần cứng: Dù PeerDAS đã tối ưu hiệu quả, mục tiêu Blob cao hơn vẫn có thể làm tăng nhu cầu băng thông của validator theo thời gian.
• Độ trễ thích nghi hệ sinh thái: Layer-2 và các nhà phát triển dApp cần thời gian để tận dụng tối đa lợi thế kiến trúc mới.