Động lực giá GLD: Kinh tế học hành vi và tâm lý nhà đầu tư thúc đẩy nhu cầu vàng vào năm 2025

iShares Gold Trust (GLD) từ lâu đã đóng vai trò như một thước đo tâm lý nhà đầu tư toàn cầu, nhưng vào năm 2025, biến động giá của nó trở thành một ví dụ sinh động về kinh tế học hành vi. Khi biến động kinh tế vĩ mô và căng thẳng địa chính trị gia tăng, hiệu suất của GLD không chỉ phản ánh các yếu tố cơ bản của thị trường mà còn là các lực lượng tâm lý định hình sở thích rủi ro. Ở trung tâm của động lực này là hiệu ứng phản chiếu, một nguyên lý trong kinh tế học hành vi giải thích cách nhà đầu tư đảo ngược mức độ chấp nhận rủi ro tùy thuộc vào việc họ cảm nhận mình đang ở trong vùng lợi nhuận hay thua lỗ. Khung tâm lý này có ý nghĩa sâu sắc đối với nhu cầu vàng—và theo đó là GLD—mang đến một lý do chiến lược để định vị trong ETF này trước những bất ổn kinh tế vĩ mô tiếp theo.

Hiệu ứng phản chiếu và vai trò kép của vàng

Năm 2025, giá vàng tăng vọt lên mức kỷ lục 3.500 USD mỗi ounce, được thúc đẩy bởi sự kết hợp hoàn hảo của các tranh chấp thương mại Mỹ-Trung, căng thẳng hạt nhân Mỹ-Iran và xung đột kéo dài giữa Nga-Ukraine. Những sự kiện này đã kích hoạt làn sóng lo lắng của nhà đầu tư, nhiều người cảm nhận mối đe dọa hiện hữu đối với vốn của mình. Hiệu ứng phản chiếu thể hiện rõ rệt: trong các giai đoạn giá vàng tăng, nhà đầu tư ở vùng lợi nhuận có xu hướng tránh rủi ro, chốt lời. Ngược lại, những người ở vùng thua lỗ—như các nhà đầu tư mua muộn—lại thể hiện hành vi tìm kiếm rủi ro, tăng gấp đôi vị thế với hy vọng gỡ lại khoản lỗ.

GLD trở thành công cụ quan trọng cho sự lưỡng tính hành vi này. Chỉ trong nửa đầu năm 2025, ETF này đã ghi nhận dòng vốn vào lên tới 397 tấn, đẩy tổng lượng nắm giữ lên 3.616 tấn—mức cao nhất kể từ năm 2022. Sự gia tăng này còn được khuếch đại bởi hoạt động của các ngân hàng trung ương, với các tổ chức toàn cầu mua trung bình 710 tấn vàng mỗi quý. Trung Quốc, Türkiye và Ấn Độ dẫn đầu xu hướng này, đa dạng hóa khỏi dự trữ USD khi tỷ trọng của đồng đô la trong dự trữ toàn cầu giảm xuống còn 57,8% vào cuối năm 2024. Vai trò của vàng như một hàng rào tâm lý chống lại quá trình phi đô la hóa và bất ổn địa chính trị đã được củng cố.

Xác nhận kỹ thuật và hành vi

Phân tích kỹ thuật càng xác nhận ảnh hưởng của tâm lý nhà đầu tư đối với biến động của GLD. Một mô hình Heterogeneous Autoregressive (HAR) điều chỉnh theo tâm lý cho thấy mối tương quan nghịch giữa mức độ hạnh phúc của nhà đầu tư giảm (được đo qua mạng xã hội và các chỉ số khác) và biến động thực tế của vàng. Khi tâm lý toàn cầu xấu đi trong năm 2025, biến động của vàng ổn định, củng cố vị thế là nơi trú ẩn an toàn. Các vị thế mua ròng phi thương mại trên COMEX cũng đạt mức cao kỷ lục, báo hiệu sự hỗ trợ đầu cơ cho GLD.

UBS dự báo giá vàng sẽ phục hồi 25,7% vào cuối năm 2025, được thúc đẩy bởi cả yếu tố cấu trúc và tâm lý. Tuy nhiên, kinh tế học hành vi cũng cảnh báo về rủi ro phản ứng thái quá. Việc bán tháo hoảng loạn khi giá giảm hoặc sự phấn khích phi lý khi giá tăng có thể khiến tài sản bị định giá sai. Đối với GLD, sự lưỡng tính này nhấn mạnh sự cần thiết của một cách tiếp cận cân bằng: sử dụng ETF như một công cụ phân bổ chiến lược thay vì một canh bạc đầu cơ.

Lý do chiến lược để định vị GLD

Hiệu ứng phản chiếu nhấn mạnh một nhận định quan trọng cho nhà đầu tư: GLD không chỉ là một công cụ tài chính mà còn là một hàng rào tâm lý. Khi căng thẳng địa chính trị tiếp diễn và các ngân hàng trung ương tiếp tục đa dạng hóa dự trữ, các ETF vàng vẫn là công cụ thiết yếu để quản lý rủi ro trong một thế giới khó lường. Các yếu tố sau đây củng cố lý do định vị GLD trước biến động kinh tế vĩ mô:

1. Thuận lợi vĩ mô: Đồng USD yếu hơn, dự báo Fed sẽ cắt giảm lãi suất và áp lực lạm phát gia tăng đều hỗ trợ sức hấp dẫn của vàng. Thị trường hiện đang định giá một đến hai lần cắt giảm lãi suất vào cuối năm, với xác suất 90% cho một đợt cắt giảm vào tháng 12.
2. Động lực hành vi: Dòng vốn từ tổ chức và cá nhân vào GLD có khả năng duy trì mạnh mẽ khi nhà đầu tư tìm kiếm đa dạng hóa. Các ETF vàng Bắc Mỹ, chiếm 99% trong tổng số 22 tỷ USD dòng vốn vào đến tháng 7/2025, đang trên đà đạt thành tích hàng năm mạnh thứ hai trong lịch sử.
3. Nhu cầu từ ngân hàng trung ương: Các tổ chức chính thức toàn cầu đã bổ sung 166 tấn vào dự trữ vàng trong quý 2/2025, với các thị trường mới nổi dẫn đầu. Nhu cầu cấu trúc này củng cố giá trị dài hạn của vàng.

Lời khuyên đầu tư: Cân bằng tâm lý và chiến lược

Đối với nhà đầu tư, chìa khóa là tận dụng hiểu biết về hành vi mà không bị cuốn theo nó. GLD nên được xem là công cụ phân bổ chiến lược thay vì một canh bạc đầu cơ. Một phương pháp kỷ luật—như trung bình giá vào GLD trong các giai đoạn biến động mạnh—có thể giảm thiểu rủi ro phản ứng thái quá. Ngoài ra, nhà đầu tư nên theo dõi các chỉ số kinh tế vĩ mô như quỹ đạo nợ của Mỹ, chỉ số rủi ro địa chính trị và lượng vàng mua vào của ngân hàng trung ương để xác định thời điểm vào lệnh hiệu quả.

Năm 2025, biến động giá của GLD đã trở thành tấm gương phản chiếu tâm lý nhà đầu tư toàn cầu. Bằng cách hiểu hiệu ứng phản chiếu và các tác động của nó, nhà đầu tư có thể điều hướng bất ổn kinh tế vĩ mô một cách sáng suốt hơn. Khi thế giới đối mặt với lạm phát đình trệ, căng thẳng thương mại và bất ổn địa chính trị, các ETF vàng như GLD sẽ tiếp tục là công cụ quan trọng để cân bằng danh mục—và để phòng ngừa trước những lực lượng khó lường định hình tâm lý con người.